Review Ondersteunend tekenen (bij TOS)

Review Ondersteunend tekenen (bij TOS)


Ondersteunend tekenen (bij TOS)

In deze review meer over  het boek  van Pien van der Most over ondersteunend tekenen (bij TOS).
TOS ofwel taalontwikkelingsstoornis blijft een van de meest onbekende diagnoses. 
In dit zeer praktische boek wordt de focus gericht op ondersteuning van de communicatie door de kern van het verhaal mee te tekenen.

Wat is ondersteunend tekenen?

Op de website van Pien is de volgende definitie te vinden:

Ondersteunend tekenen is het in beeld brengen van gesproken taal voor extra heldere communicatie.
Gesproken taal + tekeningetjes ter ondersteuning.

Ondersteunend tekenen is een belangrijk hulpmiddel om taal makkelijker te kunnen uiten, volgen, onthouden en verwerken. Het helpt onder andere bij het leggen van verbanden, het op elkaar afstemmen en het voorkomen van miscommunicatie.
Ook kunnen met tekeningen emoties makkelijker geuit worden en bevordert het ondersteunend tekenen de ontwikkeling van innerlijke taal en executieve functies. Daarnaast biedt het houvast om een verhaal te kunnen vertellen.

Door ondersteunend tekenen werk je tegelijkertijd aan heel veel aspecten van de communicatie welke lastig zijn voor mensen met een TOS of een communicatieve uitdaging.

Samenvattend:

  • Ondersteunend tekenen zorgt voor een goede taalverwerking en door het visuele anker wordt de boodschap beter onthouden.
  • In beeld scheid je de hoofdzaken van de bijzaken.
  • Gesproken taal wordt beter begrepen met een plaatje erbij.
  • Ondersteunend tekenen verheldert en helpt daarmee het begrijpen en ontwikkelen van gesproken taal en woordenschat.
  • Door het gebruik van  ondersteunend tekenen geef je jezelf én het kind/de jongere tools om makkelijker tot spreken te komen. (eigen regie).

In dit praktische handboek ervaar je de kracht van tekeningetjes die ter plekke ontstaan. Je zult merken hoe nuttig deze vorm van ondersteuning is bij taal en emoties en in de communicatie; voor leerkrachten of andere onderwijsprofessionals, maar ook voor ouders en andere begeleiders. Ondersteunend tekenen kun je leren. En daar hoef je niet goed voor te kunnen tekenen!

 

Mijn mening

Al sinds juni 2020, toen ik Pien interviewde voor mijn podcast TOS en de digitale wereld, ben ik fan van alles wat ze doet
Met dit boek krijg je alle handvatten om aan de slag te gaan met ondersteunend tekenen (OT).
Het boek staat boordevol praktische tips, opdrachten en heel veel informatie rondom situaties in de praktijk, volle hoofden, emotieregulatie, innerlijke taal, EF en ToM en oudergesprekken in combinatie met OT.
Heb je altijd al eens een workshop of masterclass willen volgen bij Pien? Of is het weer een tijdje geleden en wil je weer een opfrisser?
Dan is dit boek de oplossing.
Bekijk ook zeker de facebookpagina van Ondersteunend Tekenen bij TOS / STOS voor een volledige video over het boek en de inhoud.
Hier vind je ook regelmatig nieuws over Webinars of masterclasses en krijg je informatieve filmpjes over ondersteunend tekenen te zien.
Pien haar enthousiasme en missie even zelf beluisteren?
Ga dan naar ons podcastgesprek waarin ze jou ook zeker enthousiast zal maken om deze mooie, superhandige en waardevolle tool toe te voegen aan jouw persoonlijke toolbox!

Auteur van dit boek

Pien van der Most

Pien van der Most is van origine logopedist, waarvan 14 jaar in het cluster 2 onderwijs en 4 jaar Ambulant Begeleider Passend Onderwijs. Sinds 2018 heeft ze haar eigen bedrijf als trainer in ondersteunend tekenen, met als specialiteit bij taalontwikkelingsstoornissen. Haar missie naast TOS op de kaart zetten: zorgen dat leerlingen met (en zonder) TOS zich dankzij ondersteunend tekenen gehoord, gezien en begrepen voelen.

ISBN  9789493209657
Omvang:  192 pagina’s
Uitvoering:  paperback

Heb jij dit boek al gelezen?

Laat me weten wat je ervan vond in een reactie hieronder

Technisch lezen in een doorlopende lijn

Technisch lezen in een doorlopende lijn

Technisch lezen, hoe doe je dat?

In deze review vertel ik jullie meer over het onderwijsboek van het jaar 2020 van Marita Eskes;
Technisch lezen in een doorlopende lijn.
Het boek heeft met recht de subtitel: Een praktisch handboek voor de basisschool.
Want dat is het ook. Het boek staat bomvol praktische tips en mooie kijkjes in de praktijk van elke dag zodat je als lezer meteen  de connectie voelt en je inspiratie krijgt om dit de volgende dag toe te gaan passen.

 

Want Technisch lezen in een doorlopende lijn, hoe doe je dat eigenlijk in de praktijk? 

Een praktisch handboek voor de basisschool

Dit boek beschrijft op praktische wijze waarom goed leren lezen van belang is. 
Marita (what’s in a name  ) beschrijft op een duidelijke manier, vaak puntsgewijs, wat je in jouw lessen en jouw klas kunt aanpakken om van iedere leerling een goede lezer te maken.

Ze geeft met voorbeelden uit de praktijk en onderzoeksresultaten als onderbouwing duidelijk aan dat er nog veel winst behaald kan worden in de Nederlandse klassen.
En ze doet dit op zo’n inspirerende manier, dat je niet anders kan dan dit herkennen, knikken en doorlezen.
Heb je dit boek eenmaal geopend, dan is het lastig om het weg te leggen omdat er in ieder hoofstuk wel iets te halen valt. Zeker wanneer je met meerdere leeftijden of doelgroepen werkt is dit boek volgens mij een verplicht naslagwerk  in jouw persoonlijke bibliotheek.

De opbouw van het boek

De schrijfster begint eerst met een onderbouwd en helder verhaal over het belang van geletterdheid.
Ze beschrijft hoe technisch lezen zich verhoudt tot andere taalvaardigheden en wat de leerlijn technisch lezen eigenlijk inhoudt.
Daarna besteedt ze een compleet en zeer interessant hoofdstuk aan het didactisch handelen van de leerkracht. De rol van de directe instructie, het EDI model en het GRRIM-model worden toegelicht aan de hand van praktijkvoorbeelden en worden vervolgens met wetenschappelijke onderzoeken onderbouwd.

De rol van de instructie, het belang van een stevig basisaanbod, de rol van differentiatie en de diverse onderdelen van een goede leesinstructie worden uitvoerig beschreven in dit derde hoofdstuk.

Marita Eskes benoemt en bespreekt bijvoorbeeld de volgende onderdelen van een goede leesinstructie: 

  • Doelgerichtheid
  • Modeling
  • Herthaald lezen
  • Samen hardop lezen
  • Goed klassenmanagement
  • Feedback

Het boek maakt deze onderdelen inspirerend omdat alles steeds met een praktijkvoorbeeld wordt toegelicht.

Voor alle groepen een doorlopende leeslijn

Persoonlijk werd ik erg blij na het lezen van het hoofdstuk over groep 1-2 en de voorbereidende leesvaardigheden. Hier laat Marita Eskes alle tussendoelen voor beginnende geletterdheid nog eens uitgebreid aan bod komen. Opnieuw aangevuld met mooie praktijkvoorbeelden en een lijstje met handige tips en overzichten.
De rol van het fonologisch en fonemisch bewustzijn, de opbouw in moeilijkheid en de rol van de leerkracht komen uitgebreid aan bod.  Met 10 tips voor het scheppen van een rijke leesomgeving en 10 tips rondom het didactisch handelen van de leerkracht lees je er vlot doorheen. Ook de diverse observatie-instrumenten komen voorbij.

Voor de overdracht naar en de leeslijn in groep 3 is in een  apart hoofdstuk ook ruim aandacht . Vooral de rol van de leerkracht versus de methode komt hier uitgebreid aan bod, wat een aantal mooie tips en handvatten oplevert om te gebruiken bij leerlingen waar het misschien niet zo vanzelf gaat.
Met opnieuw 10 tips voor de risicolezer wordt je als begeleider van leerlingen met leesproblemen goed geïnspireerd om de leeslessen te perfectioneren.
Voor groep 4-5-6 en voor groep 7-8 is een apart hoofdstuk ingeruimd. Want technisch lezen houdt niet op bij groep 6 stelt Marita Eskes. Juist dan is de leesmotivatie, het onderhoud en de uitbreiding van het leesonderwijs nog steeds een belangrijk en onmisbaar onderdeel van het totale lesaanbod.

 

Onderwijskundig leiderschap en leesbevordering

In de laatste twee hoofdstukken vertelt Marita Eskes over het belang van een professionele schoolcultuur met visie op leesonderwijs en geeft zij het belang aan van interne expertleerkrachten voor het goed monitoren van leesopbrengsten, observeren van lessen en opbrengstgericht werken aan leesattitude en leesbevordering op school.

 

Mijn mening

Als begeleider van TOS leerlingen kom ik vaak leerlingen met fonologische problemen en/of leesproblemen tegen op de basisschool. Mijn rol is dan niet alleen om die leerling te helpen, maar ook om te observeren wat er tijdens de leeslessen gebeurt in de klas. Dit boek helpt hierbij.
Met de downloads die je op de site van PICA kunt vinden kun je een leesles goed observeren in groep 1-2, groep 3 of hoger.
Door middel van het format kun je samen met de leerkracht zien waar nog meer effectieve leestijd in een les gebracht kan worden en waar je de leerling extra moet aansturen of herhaalde instructie kunt geven.
Met behulp van het boek kun je samen met de leerkracht kijken welke tips passend zijn bij zijn of haar aanpak en bij de hulpvraag van de leerling.
Zelf heb ik dit al een aantal keer ingezet. Soms geeft het eye-openers, maar vooral geeft dit telkens weer motiverende en inspirerende leeslessen voor alle betrokkenen.
En met steeds weer de extra aandacht (10 tips) voor de risicolezer, kan ik als cluster 2 begeleider in dit boek ook voldoende inspiratie vinden voor mijn eigen leerlingen.
Het belang van een goede leesstart met een leerlijn die van decoderen naar vlot en vloeiend lezen leidt is met behulp van dit boek zeker duidelijk gemaakt.

 

Onderwijsboek van het jaar

Het boek Technisch lezen in een doorlopende lijn van Expertis onderwijsadviseur Marita Eskes is uitgeroepen tot Onderwijsboek van het Jaar 2020.
Het boek Bordwerk en aantekeningen van Marcel Schmeier, eveneens adviseur bij Expertis Onderwijsadviseurs, sleepte de tweede plaats in de wacht. 
Over dit boek schreef ik al eerder hier een review.

De prijs is in het leven geroepen door de Landelijke Beroepsgroep Begeleiders Onderwijs (LBBO). Ieder jaar kiezen LBBO-begeleiders welk onderwijsboek het meeste van waarde is geweest voor het onderwijs.
Marita Eskes

Marita Eskes

Auteur

Marita Eskes heeft gewerkt als leerkracht, leescoördinator en remedial teacher in het basisonderwijs. Ze hielp leerlingen om hun leesvaardigheid te vergroten en het plezier in lezen weer terug te vinden. Inmiddels is Marita senior adviseur taal-/lezen bij Expertis

Zij deelt vol passie haar praktijkervaringen met de scholen die ze begeleidt en helpt hen om kennis uit onderzoek naar de werkvloer te vertalen.

Technisch lezen in een doorlopende lijn
Een practisch handboek voor de basisschool
Doelgroep:   po
Uitvoering:  paperback
Formaat:     A4
Omvang:     299 pagina’s
ISBN           9789492525918
Auteur:      Marita Eskes

Via deze  link vind je ook de gratis downloads bij dit boek.

Heb jij het boek al gelezen?

Laat in een reactie weten wat jij ervan vindt en hoe je het gebruikt bij jouw doelgroep.

Selectief Mutisme, een muur van stilte!

Selectief Mutisme, een muur van stilte!

Selectief mutisme, een muur van stilte

 

Wat is selectief Mutisme precies en hoe pak je het aan wanneer er een extreem verlegen leerling of een leerling die niet praat jouw groep binnenwandelt?

Met het boek: ‘selectief mutisme, breek de stilte’ heeft Eustache Sollman een prachtig naslagwerk geleverd wat niet voor niets inmiddels aan zijn derde druk bezig is.
Eustache legt je precies uit wat selectief mutisme precies inhoudt, wat het betekent voor de persoon en , niet onbelangrijk, welke stappen je kunt nemen als begeleider of leerkracht.

 

Een review over: Breek de stilte

Dit keer gaat deze review over dit prachtige en belangrijke boek van Eustache Sollman.

Selectief mutisme of gewoon verlegen?

In dit boek beschrijft Eustache Sollman op een toegankelijke manier wat selectief mutisme inhoudt. Ook laat hij zien hoe selectief mutisme en extreme verlegenheid met elkaar te vergelijken zijn . Kinderen met selectief mutisme praten thuis wel, maar in andere sociale situaties, zoals op school, niet of zeer weinig. Angst is de belangrijkste oorzaak; in situaties waarin ze niet hoeven te praten, treden ze soms gewoon op de voorgrond.

Het boek bevat veel praktijkvoorbeelden en concrete handreikingen voor leraren in het primair en voortgezet onderwijs. Voor zowel kinderen met selectief mutisme als voor extreem verlegen kinderen geldt, dat hun mond letterlijk ‘op slot’ lijkt te zitten. Met dit boek krijgen leraren de juiste sleutel.

Over de schrijver

Eustache Sollman werkt als ambulant begeleider bij de Stichting Speciaal Onderwijs Twente en Oost Gelderland (SOTOG) en ben gespecialiseerd in selectief mutisme.

Ik begeleid leerlingen volgens het protocol ‘Praten op school een kwestie van doen’ en geef ondersteuning aan leerkrachten en schoolteams. 

Er is een website met meer informatie over selectief mutisme en de schrijver. Hier vind je ook nieuws over webinars of lezingen die hij verzorgt.

En dan de vraag die ik zelf vaak krijg?

 

Is selectief mutisme ook een vorm van een taalontwikkelingsstoornis?

Onderzoek toont….

Selectief mutisme is een angststoornis en dit is belangrijk om te weten als leraar.
Het is geen taalspraakstoornis. Deze kinderen kúnnen heel goed praten, maar doen dit alleen in situaties waarin ze zich veilig en vertrouwd voelen. In andere situaties slaat de angst toe en blokkeren ze, letterlijk zit dan hun mond op slot. Ze willen wel, maar het lukt echt niet. Ze zijn vaak de hele dag op hun hoede en lijken het aan te voelen wanneer er om hen heen druk wordt uitgeoefend om te praten. Ook al is deze goedbedoeld, op het moment dat het kind druk ervaart zal het zeker niet gaan praten maar waarschijnlijk nog meer volharden in het zwijgen. Hoewel het voor het kind het lastigst is, is het ook moeizaam voor de omgeving niet eenvoudig ermee om te gaan.

Waarom je dit boek moet lezen!

je leest in het boek wat er allemaal komt kijken bij selectief mutisme.  Wat kun je als leraar doen? Welke behandeling past het best bij deze kinderen? Gaat het over?
Met dit boek legt de schrijver in duidelijke bewoordingen en met mooie voorbeelden uit wat selectief mutisme precies inhoudt.
Vooral de duidelijke stappenplannen voor de leerkracht of begeleider zijn inspirerend en kunnen direct worden toegepast.

Breek de stilte
Doelgroep:po/vo
Uitvoering: paperback
Formaat:17 x 24
Omvang:152 pagina’s
ISBN9789492525345
Druk:3e
Auteur(s): Eustache Sollman

Heb jij ervaring met selectief mutisme?

 

Heb jij misschien meer tips weten of ervaringen uit de praktijk?

Laat het hieronder in een reactie weten.

 

Dyslexie en meertaligheid

Dyslexie en meertaligheid

Dyslexie en meertaligheid

Signalering van dyslexie bij meertaligheid met een
migratieachtergrond

 

Dit keer een samenvatting van een artikel.

In dit blog geef ik een korte samenvatting van de handreiking voor het onderwijs  over signalering bij dyslexie en meertaligheid.
Een mustread voor iedereen die werkt met meertalige kinderen en kinderen met een extra taalbehoefte.

Bron

Deze handreiking is officieel uitgegeven door het Nederlands Kwaliteitsinstituut Dyslexie (NKD) en het Rudolf Berlin Center. (Expertisecentrum voor leerproblemen)
De complete handreiking met extra informatie en details van de onderzoeken kun je hier gratis downloaden.

Wat is dyslexie?

Dyslexie is een specifieke leerstoornis waarbij er hardnekkige problemen zijn in het leren lezen en spellen (APA, 2014). De meest typerende kenmerken bij dyslexie zijn problemen met het vlot lezen van losse woorden en spellingproblemen.
Kinderen met dyslexie hebben namelijk moeite met het koppelen van klanken aan letters en omgekeerd. Hierdoor is het voor hen lastig klanken en letters om te zetten in een geschreven woord (Braams, 2019).

Om vlot te kunnen lezen en spellen moeten deze letter-klankkoppelingen en klankletterkoppelingen snel en onbewust worden gemaakt.
Bij kinderen met dyslexie verloopt dit proces moeizaam waardoor zij niet accuraat en/of traag (hardop) lezen en meer spellingfouten maken. Het lezen en spellen zal blijvend inspanning en aandacht vragen.

Kinderen die moeite hebben met lezen en/of spellen, krijgen op school extra ondersteuning. Als een leerling ondanks intensieve begeleiding, waarbij een specifieke op de leerling afgestemde interventie wordt uitgevoerd, onvoldoende vooruitgang boekt, kan het kind worden doorverwezen naar de specialistische dyslexiezorg (Dyslexie Centraal, 2019).
Ongeveer 5% van de kinderen tussen 7 en 11 jaar oud heeft dyslexie (CBS, 2016). Opvallend is dat de diagnose dyslexie fors minder wordt gesteld bij meertalige leerlingen met een migratieachtergrond in vergelijking met leerlingen zonder migratieachtergrond (CBS, 2016; Inspectie van Onderwijs, 2019).
De vraag is hoe dit komt en wat hier aan gedaan kan worden. Toegang tot en ontvangen van passende zorg is immers ook bij deze groep van belang voor de ontwikkeling van het kind!

Door handvatten te bieden aan leerkrachten over dyslexie en meertaligheid die gericht zijn op de omgang met lees- en spellingproblemen bij kinderen met een migratieachtergrond, kan er eerder en gerichter hulp worden aangeboden.

TOS en dyslexie

Zowel de kinderen met een taalstoornis, als de kinderen met een genetisch risico voor dyslexie hebben moeite met fonologische verwerking en het fonologisch werkgeheugen.
Het Masterplan Dyslexie geeft aan dat er een in de literatuur gesproken wordt van een percentage van 40% tot 50% van kinderen met TOS en dyslexie. Ook bij TOS kom je dyslexie en meertaligheid dus tegen.
Er is dan spraken van co-morbiditeit. Hierover meer in een ander artikel op deze site. 

De belangrijkste factor is de doorverwijzing vanuit de school

Verwijzing naar specialistische dyslexiezorg Problemen op het gebied van technisch lezen van woorden zijn typerend voor dyslexie.  Hoe ziet dat bij dyslexie en meertaligheid?
Als een leerling met een migratieachtergrond uitvalt op vlot woordlezen en na gerichte ondersteuning (volgens richtlijnen op ondersteuningsniveau 2 en 3) nog steeds tot de zwakste 10% behoort, is de kans groot dat hij of zij niet achterloopt vanwege meertaligheid. Bij meertalige leerlingen verwacht je immers geen problemen met technisch lezen op woordniveau (Geva, et al., 2019). Het lijkt op dat moment logischer om te denken aan een hardnekkig leesprobleem. Na een periode van gerichte ondersteuning zonder of met beperkte vooruitgang, dienen scholen door te verwijzen naar de specialistische dyslexiezorg (Dyslexie Centraal, 2019). Belangrijk is om ook bij leerlingen met een migratieachtergrond de beschikbare richtlijnen te volgen.

Verwijzing naar specialistische dyslexiezorg Problemen op het gebied van technisch lezen van woorden zijn typerend voor dyslexie. Als een leerling met een migratieachtergrond uitvalt op vlot woordlezen en na gerichte ondersteuning (volgens richtlijnen op ondersteuningsniveau 2 en 3) nog steeds tot de zwakste 10% behoort, is de kans groot dat hij of zij niet achterloopt vanwege meertaligheid. Bij meertalige leerlingen verwacht je immers geen problemen met technisch lezen op woordniveau (Geva, et al., 2019). Het lijkt op dat moment logischer om te denken aan een hardnekkig leesprobleem.
Na een periode van gerichte ondersteuning zonder of met beperkte vooruitgang, dienen scholen door te verwijzen naar de specialistische dyslexiezorg (Dyslexie Centraal, 2019). Belangrijk is om ook bij leerlingen met een migratieachtergrond de beschikbare richtlijnen te volgen.

Meertalige kinderen ervaren geen problemen in klankverwerking, woordherkenning en technisch lezen.
Kinderen met dyslexie juist wel.

 

Handvatten om te signaleren

Signaleren bij de DMT

Bij het volgen van de leesontwikkeling bij meertalige kinderen kan het nuttig zijn om niet alleen naar de totaalscore te kijken, maar ook naar de score op de losse DMT-kaarten. Wanneer de totaalscore laag is, maar kaart 1 goed gelezen wordt, zou een beperkte taalbeheersing van het Nederlands namelijk een rol kunnen spelen. Bij twijfel kan dan een pseudowoordleestest, zoals de Klepel, worden ingezet. Kinderen met dyslexie hebben moeite met het lezen van niet-bestaande woorden (Braams, 2019). Als een meertalig kind hier moeite mee heeft, is dit een aanwijzing voor dyslexie.

Signaleren bij spelling

Bij meertalige kinderen met een migratieachtergrond blijkt het opschrijven van uitgesproken woorden (spelling) lastiger dan het oplezen van geschreven woorden (technisch lezen) (Verhoeven, 2000). Hoewel spellingproblemen bij een meertalig kind een gevolg kunnen zijn van een taalachterstand, dienen scholen alert te zijn, zeker wanneer spellingproblemen in combinatie met leesproblemen voorkomen. Spellingproblemen in combinatie met hardnekkige leesproblemen kunnen een aanwijzing zijn voor dyslexie. Na gerichte ondersteuning zonder voldoende vooruitgang, dienen scholen het kind door te verwijzen naar de specialistische dyslexiezorg.

Signaleren bij begrijpend lezen

Bij dyslexie wordt naast het technisch lezen, indirect ook het begrijpend lezen beïnvloed. Maar waar bij meertalige kinderen met een migratieachtergrond moeilijkheden met begrijpend lezen het meest in het oog springend zijn, staan bij kinderen met dyslexie problemen met technisch lezen op de voorgrond. Wat betreft dyslexie moet school daarom alert zijn wanneer bij meertalige kinderen problemen met begrijpend lezen optreden in combinatie met problemen met het technisch lezen (en eventueel spellingproblemen). Dit kan een aanwijzing zijn voor dyslexie.

Samengevat:

Wees als leerkracht alert op dyslexie als er sprake is van technisch leesproblemen bij meertalige kinderen met een migratieachtergrond. Wees dus altijd alert op combinatiemogelijkheid van dyslexie en meertaligheid!

 

  1. Bij stagnatie in het technisch lezen (al dan niet in combinatie met spellingproblemen bij meertalige kinderen met een migratieachtergrond dient gerichte ondersteuning te worden geboden volgens de algemene richtlijnen. Handreiking: http://bit.ly/handreikingdyslexie
  2. Wanneer na extra ondersteuning onvoldoende vooruitgang zichtbaar is, kan er mogelijk sprake zijn van dyslexie.
  3. Wanneer de woordenschat in de taal van school (het Nederlands) onvoldoende is, dient er specifieker naar de scores op de DMT-leeskaarten te worden gekeken. Is de score van DMT-leeskaart 1 bij herhaling laag? Dan dient door te worden verwezen naar de specialistische dyslexiezorg.
  4. Bij twijfel of er mogelijk sprake is van dyslexie kan de Klepel (leesvloeiendheid van pseudowoorden) worden ingezet. Bij een lage score op deze test dient door verwezen te worden naar de specialistische dyslexiezorg.
  5. Het Masterplan Dyslexie geeft aan dat er een in de literatuur gesproken wordt van een percentage van 40% tot 50% van kinderen met TOS en dyslexie. Er is dan spraken van co-morbiditeit.

Meer van dit soort samenvattingen lezen?

Laat het mij weten in een reactie hieronder.

Rijke Taal, waarom en hoe?

Rijke Taal, waarom en hoe?

Rijke taal, een compleet aanbod

 

 Afgelopen maand las ik het boek Rijke taal van Erna van Koeven en Anneke Smits.

Het is best een  dikke pil (432 pagina’s) maar gek genoeg ging dit op geen enkel moment tegenstaan terwijl ik het boek las.

Integendeel, hoe verder ik kwam in het boek, hoe meer ik erin werd getrokken door de vele herkenbare voorbeelden, de kijkjes in de klas en natuurlijk door de strekking van het verhaal.

 

het boek Rijke taal is bedoeld voor iedereen die inzicht wil krijgen in wat goed taal- en leesonderwijs is en daarmee aan de slag wil gaan.

 

Waar gaat het boek over?

De titel zegt het al; Rijke taal, krachtige taal en leesdidactiek voor de basisschool.
helemaal aansluitend bij mijn interesses dus.

Ik las dit boek met mijn “speciaal-onderwijs-bril”. Dus continu met de leerling met een taalontwikkelingsstoornis in het achterhoofd.

Tijdens het lezen van het boek maakte ik aantekeningen.
Voor mij persoonlijk altijd een teken dat er veel interessante informatie in staat, die het waard is om samen te vatten.

Dit boek is een pleidooi voor rijke taal in het onderwijs

In dit blog wil ik geen samenvatting geven, het boek is te interessant en te veelomvattend hiervoor.
Eigenlijk is dit boek een pleidooi voor rijk taalonderwijs. Vanuit die visie pleit ik ervoor dat ieder leerkracht in het basisonderwijs dit boek leest, en vervolgens er naar gaat proberen te handelen.
Want dit boek lezen is 1 ding, handelen in de praktijk is iets anders en die praktijk is vaak weerbarstig.

Daarom meteen een gouden tip van mij aan alle leerkrachten die dit lezen;
Zet het onderwerp “Rijke taal, hoe doen wij dit? “ op de agenda van een studiedag of een terugkerend vergadermoment.
Ga samen wat vaker in overleg, laat “good practice” voorbeelden zien en/of horen aan elkaar, deel je ervaringen, inspireer elkaar en durf de methode soms los te laten.

Een mooi voorbeeld van rijke taal en verdiepende gesprekken is de methode Grej of the day.
Lees hier meer over in mijn artikel Grej of the day, kennis is cool.

Rijke taal in de 21e eeuw

Het bieden van rijke taal, door alle vakken heen, moet een essentieel onderdeel worden voor het basisonderwijs.
Taal is immers de manier om het lezen en de kennis van de wereld van alle leerlingen op een hoger plan te tillen en hiermee kun je effectief  laaggeletterdheid tegen gaan.

En willen we dat niet allemaal?
Leerlingen die daardoor wèl actief deelnemen aan onze talige maatschappij? Die brieven van de overheid kunnen lezen, maar ook kunnen praten over krantenartikelen of actualiteiten uit de media?

Uiteindelijk worden leerlingen die zich mondeling en schriftelijk competent genoeg voelen om mee te doen uiteindelijk werknemers. Op die werkvloer moeten ze vervolgens mee kunnen denken en van daaruit durven te overleggen, durven samen te werken en te handelen.

Wat kun je lezen in het boek?

De schrijvers gaan per hoofdstuk in op onder meer de volgende vragen.

  • Hoe draagt het aanbieden van rijke teksten (en hier interactie aan te verbinden) bij aan duurzaam taalonderwijs?
  • Hoe doe je dit met taalzwakke leerlingen?
  • Waar kan het gebruik van ICT dit aanbod verrijken en/of ondersteunen?

Scaffolding bij taalzwakke leerlingen

Een mooie aanvulling is het gedeelte in het boek over Scaffolding.
Taalzwakke leerlingen en NT 2 leerlingen hebben hier vaak behoefte aan en dit wordt in het boek uitgebreid beschreven.

Scaffolding is het ondersteunen van het onderwijs met denkbeeldige steigers (scaffolds)  in de vorm van hulpmiddelen voor beter begrip van de leerstof.
Dit kan bij begrijpend lezen bijvoorbeeld een verklarende woordenlijst zijn met de belangrijkste contextbegrippen uit de tekst. (Eventueel ook in de moedertaal uitgelegd)

In hoofdstuk 2 wordt bijvoorbeeld digitale scaffolding omschreven.

De schrijvers noemden dit ondersteunen, verrijken en vieren met ICT.

  • Ondersteunen met ICT zoals digitale prentenboeken, luisterboeken, leessoftware, structureren en visualiseren van leerstofaanbod, groepsdiscussies, enz. door middel van mindmapping, interactieve tools of een digitale quiz
  • Verrijken met ICT zoals met digitale teksten, instructiefimpjes, websites, werken aan mediawijsheid door teksten te vergelijken op het web, interactie via een digitaal platform als Padlet.
  • Vieren met ICT door leerwinst zichtbaar te maken of leerprocessen te visualiseren zoals bijvoorbeeld een digitaal portfolio.

Hieronder en voorbeeld van een groepsgesprek via een Padlet. De onderzoeksvraag wordt geformuleerd door alle leerlingen voor optimale betrokkenheid. Samen komen we tot een overeenstemming.

padlet_onderzoeksvragen

 

Wat kun je nog meer vinden in dit boek? 

Het boek is onderverdeeld in 8 hoofdstukken. In al die hoofdstukken komen een aantal begrippen en opvattingen steeds weer terug. Ook worden steeds inzichten gedeeld die in veel gevallen een eyeopener zijn.

Een aantal belangrijke inzichten zet ik hier voor je op een rijtje:

  • Leesmotivatie en leesplezier zijn onlosmakelijk verbonden met leesontwikkeling.
  • Zowel bij leerlingen met een TOS als bij NT2 leerlingen is het talig functioneren in de maatschappij sterk afhankelijk van de kennis van de wereld in combinatie met de taalontwikkeling.
    Je kunt pas over dingen meepraten, leesteksten met veel schooltaal begrijpen, zodra jouw mentale lexicon breder wordt. Het los aanbieden van woordenlijsten is niet genoeg.
  • De interactie in de klas over interessante teksten die ingebed zijn in overkoepelend thema’s, actuele onderwerpen, het bespreekbaar maken van meningen en hier actief over nadenken, over praten en over schrijven biedt ook de taalzwakke leerling de kans om aan te sluiten in de talige maatschappij.
  • Scaffolding met en zonder ICT is cruciaal voor de zwakke lezer om niet af te haken bij het groepsproces rondom  taal-leesonderwijs.
  • Digitaal lezen kan skimmend lezen worden, houd continu aandacht voor dieper leesbegrip door de activiteiten in de klas en het aanbod aan teksten en de verwerking hierbij daarop af te stemmen.
  • Frequent (voor)lezen uit rijke teksten, verhalen en boeken is essentieel voor de toekomst van leerlingen. Het Nederlands onderwijs werkt teveel en te vaak met verarmde teksten dor AVI-restricties.
  • Het lezen uit teksten en boeken die misschien wat moeilijker zijn, maar wel de interesse van leerlingen hebben is onontbeerlijk voor goed en duurzaam taalonderwijs.
  • Kies altijd teksten waarover in gesprek kan worden gegaan met de leerlingen.

Rijke taal biedt ook veel tips voor goed leesonderwijs.

Enkele zet ik hieronder:

  • Zet vanaf AVI M4/E4 vrij lezen centraal met een goed boekenaanbod op school en de vrijheid voor leerlingen om zelfgekozen boeken te lezen.
  • Laat vakken geïntegreerd aan bod komen. Behandel bij begrijpend lezen een tekst vanuit het thema van de zaakvakken.
  • Durf te kiezen in je methode, richt je op overkoepelende begrippen waardoor gesprekken en discussies in jouw klas meer diepgang krijgen en de interesse en de kennis van de wereld automatisch wordt vergroot.
  • De schotten en begrenzingen tussen de vakken mogen kritischer bekeken gaan worden door het onderwijs, willen we leerlingen echt gaan onderwijzen voor de toekomst.  

 

Het zijn wellicht voor een aantal van jullie open deuren, maar toch denk ik dat ze aandacht verdienen in de curriculumdiscussie van dit moment.

Mijn mening over Rijke taal

 Het boek staat vol met tips voor de leerkrachten en tips voor de praktijk.
De schrijvers onderbouwen hun beweringen steeds met wetenschappelijke bronnen.

Het is een makkelijk leesbaar boek. De vele praktijkvoorbeelden en handzame tips geven inspiratie om meteen mee aan de slag te gaan.

Quote:

“De leesvaardigheid van leerlingen in Nederland komt als goed uit de onderzoeken, maar het leesbegrip en het leesplezier neemt af.

Hoe kom je tot duurzaam leren waarbij rijke verbindingen in de hersenen tot stand worden gebracht die leiden tot duurzame veranderingen in het lange termijn geheugen?”

En hiermee heb je meteen de rode draad in het boek te pakken. Want hoe krijg je leerlingen weer betrokken bij taal/leesonderwijs? 

Voor wie is dit boek bedoeld?
 

Het boek is bedoeld voor iedereen die inzicht wil krijgen in wat goed taal- en leesonderwijs is en daarmee aan de slag wil gaan. Dat kan iedereen zijn die op het gebied van educatie of logopedie het taalonderwijs een warm hart toedraagt. 

Dit boek biedt echt waardevolle informatie wanneer je als professional of als team aan de slag wilt met het taalonderwijs in je klas op op jullie school.

Tot slot

De inhoud van dit boek slaat een brug tussen theorie en praktijk. Het laat je zien hoe je duurzaam, betekenisvol taal- en leesonderwijs geeft.

De schrijvers laten je zien hoe je actief kunt gaan nadenken over teksten en hoe je dit kunt vormgeven in de klas. Je krijgt praktische voorbeelden op ieder niveau over hoe je hiermee jouw leerlingen een goede taalbasis (mee)geeft.

Rijke taal? Ja zeker wel!

Hoe bied jij dit aan?

Wil jij creatief aan de slag met taal en digitale tools?

Bekijk dan al mijntrainingen in de Digitaalspeciaal Online Academy!

Volg vanuit je eigen huiskamer op jouw eigen tempo en tijdstip mijn online trainingen en masterclasses.

Via deze mailinglijst ontvang je meteen een kortingscode waarmee je kortingen kunt krijgen tot 50%!
Ook ontvang je als eerste het laatste nieuws over de Digitaalspeciaal Online Academy.

Bedankt! Je bent succesvol ingeschreven. Ik beloof je dat ik je niet ga spammen, wil je echter toch uitschrijven dan kan dat natuurlijk altijd onderaan elke mail. Bij Gmail en Hotmail komen mijn mails vaak in SPAM terecht. Wil geen enkele mail missen? Voeg mijn mailadres dan toe aan jouw lijst met vertrouwde contacten of bij Gmail aan de mailbox Primair. Groet, Marita

Pin It on Pinterest