De Kracht van Meertaligheid en TOS in het Onderwijs:

Als specialist en ervaringsdeskundige binnen het onderwijs en de begeleiding van leerlingen met een taalontwikkelingsstoornis (TOS), krijg ik, Marita Teunisse, vaak vragen over hoe meertaligheid en TOS elkaar beïnvloeden. Om hier meer inzicht in te bieden, sprak ik met mijn collega Riet Grauwels, logopedist en specialist in TOS en meertaligheid. Haar inzichten deel ik in dit blog, afgewisseld met mijn eigen ervaringen.

Wat is TOS en hoe uit het zich?

 “Een taalontwikkelingsstoornis is een neurocognitieve ontwikkelingsstoornis die het leren, verwerken en onthouden van taal belemmert,” legt Riet uit. “Kinderen met TOS hebben moeite met praten, luisteren en taalbegrip, zowel in de moedertaal als in andere talen die ze leren. Bij ongeveer 5-7% van de kinderen komt TOS voor, wat betekent dat in elke klas gemiddeld één leerling met deze uitdaging te maken heeft.”
 TOS bij meertalige kinderen kan extra complex lijken. Het belangrijkste om te weten, benadrukt Riet, is dat TOS zich manifesteert in alle talen die een kind spreekt. Dit onderscheidt TOS van een blootstellingsachterstand, waarbij een kind onvoldoende input in een taal heeft gehad.

Het belang van een goede diagnose

 Hoe herken je een TOS bij een meertalig kind? Deze vraag stelde ik aan Riet, en ze benadrukte dat inzicht in de kwaliteit en kwantiteit van het taalaanbod thuis essentieel is.
“Tools zoals de ELS (Early Language Scale) en de Sneltest kunnen helpen om het niveau van taalontwikkeling te screenen,” vertelt ze. “Daarnaast is een uitgebreide anamnese onmisbaar, waarbij ouders worden bevraagd over de taalachtergrond en cultuur van het gezin.” Vanaf januari 2025 komt er via Deelkracht.nl een nieuwe, uitgebreide anamnese-lijst beschikbaar. Deze lijst, die niet alleen op taal focust maar ook op culturele aspecten en ouderverwachtingen, biedt volgens haar veel meerwaarde.

Meertaligheid: Een kans, geen probleem

 Riet maakte in dit gesprek meteen korte metten met een veelvoorkomend misverstand: meertaligheid is geen oorzaak van TOS. “Sterker nog, meertaligheid biedt juist kansen,” benadrukt ze. Uit onderzoek blijkt dat meertalige kinderen vaak sterkere executieve functies hebben, zoals het schakelen tussen taken en het oplossen van problemen.
Toch, merkt Riet op, zijn er ook uitdagingen. Meertalige kinderen met TOS kunnen bijvoorbeeld een langere stille periode hebben, waarin ze taal wel opnemen maar weinig spreken. “Die periode is normaal en hangt sterk samen met hoe veilig en geaccepteerd een kind zich voelt,” legt ze uit.

Wat kunnen scholen doen?

Riet vertelt in het interview enthousiast over mogelijkheden en kansen en geeft drie duidelijke richtlijnen:

 1. Stel een taalbeleid op

“Een helder taalbeleid dat meertaligheid omarmt, is een must,” zegt Riet. “Begin met een inventarisatie: hoeveel leerlingen hebben meerdere talen nodig in hun dagelijks leven? Samenwerking met ouders speelt hierin een sleutelrol. Een goed voorbeeld is de eerder genoemde anamnese-lijst, waarmee je als school direct vanaf het begin ouders kunt betrekken.”

2. Omarm de thuistaal

Riet benadrukt het belang van de thuistaal. “Het gebruik van de thuistaal in de klas is geen obstakel, maar een hulpmiddel. Door kinderen opdrachten eerst in hun moedertaal te laten maken en daarna in het Nederlands, verdiepen ze hun begrip. Het versterkt niet alleen de taalverwerving, maar ook hun zelfvertrouwen.”

 3. Gebruik praktische tools

“Er zijn inmiddels veel hulpmiddelen beschikbaar,” vervolgt Riet. “Een voorbeeld is de **VideoRoute Meertaligheid**, ontwikkeld door Nederlandse en Belgische experts. Deze reeks video’s en gespreksleidraden biedt concrete voorbeelden van hoe scholen meertaligheid kunnen integreren. Zo is er een video waarin bijvoorbeeld creatief schrijven wordt  ingezet: leerlingen werken eerst in hun eigen taal en schakelen daarna over naar het Nederlands. Inspirerend om te zien!”

De rol van de leerkracht

Leerkrachten spelen een cruciale rol in het stimuleren van de taalontwikkeling. Riet en ik bespraken enkele praktische tips: 

• Stel open vragen: Vraag hoe een woord of zin in de moedertaal klinkt en vergelijk dit met het Nederlands.
• Hanteer scaffolding: Bied tijdelijke ondersteuning, zoals woordkaarten of zinsstructuren, om nieuwe kennis op te bouwen.
• Maak taal zichtbaar: Visualiseer verschillen tussen talen, bijvoorbeeld klanken of grammatica. Riet gaf als voorbeeld hoe het onderscheid tussen klanken als /u/ en /oe/ voor sommige kinderen een eyeopener kan zijn.

Sociale en emotionele impact

De sociaal-emotionele impact van TOS komt ook aan bod in mijn gesprek met Riet, die wees op de risico’s. “Kinderen met TOS lopen vaker risico op sociaal-emotionele problemen, zoals onzekerheid of teruggetrokken gedrag. Een veilige omgeving waarin meertaligheid wordt gewaardeerd, is daarom cruciaal,” aldus Riet. We bespreken samen als voorbeeld de Microsoft Translator-app, die gesprekken met ouders soepeler kan laten verlopen.

Blik op de toekomst

De vraag naar haar hoop voor de toekomst stelde ik aan Riet, en haar antwoord stemde optimistisch. “Nieuwe diagnostische tools en methodieken, zoals de uitgebreide anamnese-lijst en de VideoRoute Meertaligheid, bieden hoop. Deze ontwikkelingen zullen de begeleiding van meertalige kinderen met TOS verder verbeteren.”

Tot slot

Onze gezamenlijke boodschap aan collega’s in het onderwijs is duidelijk: zie meertaligheid niet als een probleem, maar als een kans. Door samen te werken met ouders, leerlingen en collega’s kunnen we het onderwijs inclusiever en effectiever maken.

Voor meer informatie over de besproken tools en methodieken, raadpleeg de onderstaande links en bezoek de websites van Deelkracht en Drongo.

• Sneltest
• ELS
• Meertaligheid en taalstoornissen
• Moedint2
• Drongo.nl
• Videoroute meertaligheid
• Deelkracht.nl

 Samen bouwen we aan een taalrijke toekomst!