Filosoferen met kinderen, kan dat eigenlijk wel?

Filosoferen wordt vaak in combinatie gebruikt met volwassenenen. Praten over diepgaande onderwerpen, moeilijke vragen stellen en doordenken over thema’s.
Met kinderen kun je dit ook doen
Filosoferen is dan bijvoorbeeld praten met kinderen over abstracte thema’s als:

• “Van wat wordt je het meest gelukkig?”
• “Met wie zou je vrienden willen zijn?”
• “Kun je alles kopen?”

Zoals  jullie begrijpen doet dit een groot beroep op je taal-denk-vermogen.
Het nadenken over taal, het begrijpen van de vragen en het doordenken naar aanleiding van de antwoorden van anderen, vraagt enorm veel van dit taal-denk-vermogen.

Wat voor taaldomeinen worden aangesproken bij filosoferen?

De spraaktaalontwikkeling wordt opgedeeld in drie taaldomeinen:

1. Taalvorm
   Dit is de spraakproductie, het produceren en verwerken van klanken, woorden en zinnen.
2. Taalinhoud
   Dit is de woordenschat en en het leggen van verbanden tussen woorden en het begrijpen en vertellen van verhalen.
3. Taalgebruik
   Dit is het voeren van gesprekken, het gebruiken van taal in de juiste situaties, met het juiste doel en de afstemming in de communicatie op de gesprekspartner.

Filosoferen doet een beroep op al deze bovenstaande taaldomeinen.

• Je hebt een goed ontwikkelde taalvorm nodig om alle woorden, zinnen met hun vervoegingen en verbuigingen correct uit te spreken.
• Je hebt bepaalde inhoud nodig, een bepaalde woordenschat om jezelf te verwoorden. Je moet verbanden kunnen leggen tussen woorden en zinnen.
• Je moet een goed ontwikkeld gevoel hebben voor taalgebruik, immers je moet weten hoe je dingen kunt zeggen, rekening houden met je gesprekspartner en de juiste taal op jet juiste moment kunnen gebruiken.

Bij filosoferen voer je allereerst gesprekken!
Wanneer je het zo op een rijtje ziet, denk je niet meteen aan filosoferen met kleuters, en zeker niet met taalzwakke kleuters of kleuters met een TOS?
Toch kan dit heel goed gedaan worden met de praatplaatjes van de Filosofiejuf!

Een gesprek voeren met een TOS?

Leerlingen met een TOS hebben weten niet hoe ze een gesprek met een ander moeten beginnen en voeren. Tijdens een gesprek kunnen ze vaak van de hak op de tak springen, te veel praten, herhalen wat de ander zegt en geen onderscheid maken maken tegen wie ze praten.  Het is daarom een logisch gevolg dat ze door slechte ervaringen vaak een gesprek gaan ontwijken.

Maar kinderen met een TOS hebben juist die extra oefening nodig. Juist omdat ze dit van nature niet uit zich zelf ontwikkelen zullen wij als leerkrachten, ondersteuners en logopedisten het vaker met hen moeten inoefenen.

Praatplaatjes om te filosoferen met jonge kinderen

Met praatplaatjes, bijvoorbeeld de set van “De filosofiejuf” , kun je kinderen laten nadenken over allerlei vragen. Ook de praatplaten van Suus en Luuk zijn hiervoor goed in te zetten.
Door de visuele ondersteuning van een plaatje, en hier vragen bij te stellen, kun je een mooi gesprek starten.
Je zult kinderen met een TOS meer moeten helpen bij het verwoorden door middel van bijvoorbeeld het visualiseren van het gesprek. Het gebruiken van ondersteunend tekenen is een goede manier bij een videogesprek. 

Praatplaatjes gebruiken bij ondersteuning op afstand

Uiteraard kun je de kaartjes goed gebruiken bij online ondersteuning.  Ze zijn super om een gesprek over op gang te brengen.
Voor TOSleerlingen is hier wel een extra uitdaging.
Wanneer je de kaartjes in een groep gebruikt luister je ook naar anderen en krijg je automatisch meer denktijd. Hierdoor word je vaak ook geïnspireerd door elkaar. Voor TOS Leerlingen is het reageren op een directe vraag vaak lastig door woordvindingsproblemen of problemen met taalproductie, zinsbouw of communicatieve redzaamheid. Geef daarom voorafgaand aan het gesprek een kaartje met een denkvraag via de mail of stuur een foto van het kaartje via Whatsapp. Zo kan de leerling er thuis al over praten met anderen en zijn mening vormen..

Ondersteunend tekenen bij een videogesprek

Tijdens een gesprek, zeker via videobellen, is taal vluchtig. Daarom is het visualiseren van de taal op zo’n moment erg belangrijk.
Ondersteun je videogesprek dan zoveel mogelijk met ondersteunend tekenen.
Neem de kinderen altijd mee in je verhaal terwijl je tekent. 
Via de tool ZOOM kun je dit doen door je scherm te delen met een whiteboard.
Het kind kijkt dan mee terwijl je tekent. Zo ondersteun je echt de taal.
Je kunt ook het scherm van je iPad gebruiken en delen via ZOOM. In de app Notities kun je dan een pen kiezen en een tekening maken. Het kind kan zo meekijken wat je tekent.
Je zult door het ondersteunend tekenen ook meteen meer denktijd geven, door bijvoorbeeld het gebruik van gesprekstechnieken als herhalen en samenvatten wordt de taal beter verwerkt.
Daarnaast kunnen deze gesprekken enorm plezier geven omdat fantasie een mooie invalshoek kan zijn. 

Conclusie

Filosoferen, gesprekken voeren en praten over allerlei onderwerpen is cruciaal voor de taalontwikkeling van kinderen.
Een TOS, taalachterstand of videogesprek mag hiervoor geen belemmering zijn. Juist de vele aspecten van taal zoals die in een gesprek geoefend worden, oefen je hier op een betekenisvolle en kindvriendelijke wijze.