Letters in de kleuterklas

Fonologisch en fonemisch bewustzijn ontwikkelen in 10 stappen!

Dit zegt de theorie

In groep 3 leren kinderen technisch lezen, één van de voorwaarden om een goede begrijpend lezer te worden (Mijs & Vernooy, 2003).Maar wat gaat daar nu aan vooraf? Kinderen hebben een goed fonemisch bewustzijn nodig. Instructie hierin blijkt een grote effectgrootte te hebben op het leren lezen bij kinderen (National Reading Panel, 2001). Daarnaast is een vlotte benoemsnelheid van letters één van de grootste voorspellers van of een leerling goed technisch leert lezen (Aarnoutse, 2004). Instructie in fonemisch bewustzijn blijkt bij een preventieve en expliciete aanpak zeer effectief.
Een afwachtende houding daarentegen (‘het kind is nog niet rijp’), blijkt niet effectief (Phillips, Clancy-Menchetti, Lonigan, 2008). Het is een uitdaging om spelenderwijs op preventieve wijze aan de voorbereidende leesvoorwaarden te voldoen.
( via http://expertis.nl/agenda-item/een-goede-leesstart-voor-kleuters-2/)

 
Onze doelgroep in het SO

 
Maar hoe doen wij dat?

1. Luisteren

• Bespreek samen bij elk woord waar je de klank hoort , vooraan, middenin of achteraan.
• Reageer op een woord (reactiespel).
• Welk woord hoor je 2 keer?
• Leg een dopje/blokje wanneer je het afgesproken woord hoort.
• Mix en koppel: Iedereen krijgt een woordkaartje. We lopen door elkaar(op muziek) en bij muziekstop/teken van de juf fluister je het woord in het oor van het kind het dichtste naast je. Je mag het kaartje niet laten zien. Zoek kinderen op met hetzelfde woord.

2. Zinnen maken

• Maak met de kinderen zinnen met de woorden van de letterplek en schrijf die op het flapoverbord of een groot vel papier. Je kunt zo regelmatig even terugkijken, de woorden accentueren met highlighters, klankgroepen aangeven, enz.
• Maak gevisualiseerde gesprekken. Lees op deze pagina hierover meer.

3. rijmen

• Passief rijmen. De juf maakt rijmzinnen en kinderen vullen het rijmwoord in.
• Zing liedjes of draag versjes voor die rijmen en benoem de rijmwoorden. Laat de kinderen steeds invullen.
• Actief rijmen: Bedenk samen met de kinderen rijmwoorden op een aantal woorden van de letterplek. Benadruk hierbij de themaletter weer met rood en maak ook het rijmgedeelte visueel inzichtelijk door er klankboogjes onder te plaatsen. Meer over rijmen en een handige handelingswijzer vind je hier!
• Maak eens een mindmap over rijmen! Meer over mindmappen lees je hier.

4. klankgroepen

• Klankgroepen in woorden zichtbaar maken met boogjes eronder op papier.
• Klankgroepen auditief aanbieden en samenvoegen met concreet materiaal erbij ter visuele ondersteuning. Dus voor elke klankgroep leg je een blokje neer met  ruimte er tussenin, bij het hele woord schuif je de blokjes naar elkaar toe.
• Klankgroepen zichtbaar en hoorbaar maken door woorden te klappen.
  Hier vind je een handelingswijzer rondom zinnen, auditieve analyse en klankgroepen.

5. Isoleren van klanken

• Wat hoor je wanneer je de eerste of de laatste letter vervangt?
• Wat hoor je wanneer je de eerste of laatste letter weglaat?
• Maak bovenstaande oefeningen ook zichtbaar op papier?

6.Begrijpend luisteren

• Samen een PowerPoint-presentatie maken. (Naar een idee van Margriet van diepen)Je zet alle letter-voorwerpen op de foto en voegt die, met het woord erbij, in een PowerPoint. Vervolgens spreek je samen met de kinderen de woorden in die erbij horen. Deze PowerPoint bewaar je op de computer in je klas op een vindbare plaats voor de leerlingen. Op deze manier blijft de letter herkenbaar en “in de klas” ook al is het thema,  en dus ook de letterplek, bij het volgende thema alweer anders ingericht.
• Dit bovenstaande idee kan ook uitgevoerd worden met een app wanneer je beschikt over een iPad met de app TinyTap of Book Creator.
• Een woord omschrijven en de kinderen laten raden en aanwijzen.

• Via deze link zie je een video van Margriet waarin ze de Powerpointmethode uitlegt en laat zien.

7. Letterkennis

• Een kind het woord laten kiezen uit de letterplek en dit laten omschrijven aan de groep, die mag vervolgens raden.
• Mix en match. Je legt een aantal voorwerpen en de bijbehorende kaartjes door elkaar. De kinderen moeten samen puzzelen welk kaartje bij welk voorwerp hoort. Laat ze kijken of de themaletter vooraan/achteraan/middenin staat.(=rode letter)
• Je kunt de kaartjes van de letterplek ook in de schrijfhoek laten stempelen en tekenen met dit sjabloon.
• Het verzamelen en later weer goed terugplaatsen van de kaartjes op de juiste plek is ook alweer een oefening natuurlijk 😉

8.auditieve synthese van klanken

• Het geheime woord.  Leg een aantal  voorwerpen van de letterplek in de kring, Jij fluistert bij 1 kind het woord in het oor, kind hakt het woord in letterklanken, rest van de groep moet het raden.

9.auditieve analyse van klanken

• Raden maar!
  Jij zet een aantal voorwerpen in een cirkel/hoepel en gaat 1 woord auditief analyseren (hakken). De kinderen moeten raden welk voorwerp je hebt gehakt, plakken dus.(synthese)
  We maken op de flapover een extra overzicht met woorden die we ontdekken met de centrale klank maar waarvan we geen materiaal hebben. Met dit overzicht kun je ook weer leuke dingen doen.

10.  Manipuleren van klanken

• Bij het woord samen ontdekken waar je de klank hoort.
• Schrijf het woord met een tekening erbij met de centrale  letter in rood en hak en plak samen met de kinderen het woord.
•  Verander bij een woord 1 klank en ontdek samen wat er dan staat geschreven.

Voor meer ideeën of online spelletjes kun je ook eens kijken op mijn Yurlspagina over letters en woorden.