Fonemisch bewustzijn en afstandsonderwijs

Fonemisch bewustzijn en afstandsonderwijs


Fonemisch bewustzijn 

Het kunnen luisteren naar klanken, het kunnen horen van verschillen en het kunnen manipuleren met klanken noemen we fonologisch en fonemisch bewustzijn.

Fonologisch bewustzijn gaat over losse klanken, fonemisch bewustzijn gaat over woorddelen.

Beiden zijn belangrijk en onmisbaar bij het leren lezen. 
Het is dan ook belangrijk dat er in groep 1 en 2 veel aandacht aan wordt besteed.

 

Fonemisch bewustzijn op afstand of thuis

De uitdaging van afstandsonderwijs is natuurlijk het speels houden van de opdrachten.
Daar heeft de Facebookpagina van Fonemisch bewustzijn mooie inspirerende ideeën voor online gezet.

Deze Facebookpagina is onderdeel van de website Fonemisch bewustzijn, die ook workshops en online scholing aan bieden. 

 

 

Hieronder een paar voorbeelden van de Facebookpagina.

Klankenbingo

Altijd leuk een spelletje klankenbingo! Download de kaarten op www.glazenschool.nl

Voor de jongste kleuters zijn er kaarten met alleen de medeklinkers. Je vindt ook speltips en regels op www.glazenschool.nl/bingo

Klankenjacht

Hartstikke leuk die berenjacht! En als je dan toch aan het jagen bent, misschien kun je dan ook een paar klanken vangen! Of eigenlijk dus letters. Die zijn namelijk overal verstopt. Buiten, in het bos of op straat, maar soms ook binnen. Toegegeven, soms zijn ze wel heel erg goed vermomd of verstopt hoor. Maar als je heel goed zoekt kun je er vast wel een paar vinden. En als je een letter hebt gevonden, weet je dan ook hoe de klank klinkt? Gebruik je je stem als je hem zegt? Vang je letters anders op een foto. Dan kun je thuis op de laptop of het tablet de filmpjes met de klankkenmerken erbij zoeken en bekijken.

 

Ren de klank!

Omdat we allemaal in beweging moeten blijven en het weer uitnodigt om buiten te spelen ook een renspelletje!

Zoek een plek waar je lekker kan rennen en maak daar vier tot zes “klankplekken”. Dat kan door een cirkel te tekenen met stoepkrijt, maar je kunt ook een boom, een bankje een plant aanwijzen als klankplek. Aan deze plekken koppel je een klank die de kinderen al kennen. De letter van de klank kun je in de cirkel tekenen of in het zand. Je kunt ook de klankvellen van de bingo uitprinten en deze kaartjes aan de boom, plant of bank plakken. Ga samen alle plekken langs en benoem de klanken fonetisch. Dit is extra belangrijk als je alleen de letter gebruikt om de plekken te markeren. Weet je nog welke kenmerken de klank heeft?

Dan gaan we spelen! Alle deelnemers (dat kan er ook maar één zijn) staan achter de klanknoemer. Die noemt één van de gebruikte klanken. De deelnemers rennen naar de juiste klankplek. Staat iedereen goed? Dan noemt iedereen de klank hardop. Sta je bij een andere klank? Welke klank is dat dan en wat is het verschil met de genoemde klank?

De klanknoemer noemt vervolgens een nieuwe klank en iedereen rent naar de nieuwe plek. Natuurlijk kun je zo vaak je wilt dezelfde klank gebruiken bij het rondrennen. De volgende keer dat je wilt klankrennen kun je eventueel weer nieuwe klanken gebruiken.

 

 

Wat schrijf jij daar?

Leuk om even tussendoor te doen! En hartstikke grappig en spannend voor de kleuters, is het schrijven van klanken/letters op elkaars rug.

Helemaal niet moeilijk. Schrijf met je wijsvinger. Gebruik altijd de kleine letter en begin bovenaan met de “lange stok’ van de letter. Daarna maak je de bochtjes en de boogjes. Hou je vinger bij het schrijven zoveel mogelijk op de rug. Dus eventueel dezelfde weg weer naar boven, enz. Degene waarop geschreven wordt moet dan natuurlijk raden welke klank je schrijft! Raad je een andere klank? Wat is dan het verschil tussen beide letters en klanken? Hints geven mag!

Om de beurt schrijven en raden is het leukst. En je leert van allebei heel goed het teken (letter) van de klank herkennen.

Op www.glazenschool.nl/ouders

 vind je informatie over het belang van klankherkenning en nog veel meer leuke en leerzame klankspellen.

Heb jij nog aanvullingen?

Laat het hieronder weten in een reactie

Zelf een app vullen met de app Bitsboard !

Zelf een app vullen met de app Bitsboard !

Vind jij de apps uit de Appstore vaak net niet passend bij jouw aanbod in je groep?  Werk jij met leerlingen die soms een heel specifiek aanbod nodig hebben zodat ze niet teveel worden afgeleid?  Heb jij leerlingen die soms gefrustreerd raken door de snelheid waarmee talige informatie binnen een app wordt aangeboden? Heb jij dus ook wel eens gedacht dat het fijn zou zijn wanneer je een app zou kunnen aanbieden die naadloos aansluit bij het thema of de lesstof die jij op dat moment aan hebt geboden in jouw groep? Dan is Bitsboard de app waar je al die tijd op hebt gewacht. Dit was namelijk de Education app of the year. en dat is niet voor niets. Lees hier verder.        

Bennie, een letterboom en kleuters!

20141014_173435Letters in een kleuterklas ja of nee? Ik zeg dan ja! Natuurlijk wel op een manier die geschikt is voor kleuters dus met veel spel, ervaring, beleving en klankherkenning.
Wij werken elk thema (3 weken) met een letter die centraal staat en dus ook past bij het thema.
Elk jaar is dat dus een andere volgorde.
Letters zijn zo een logisch onderdeel bij een thema. De letter heeft een relatie met het thema en de kinderen hebben hierdoor een mentale kapstok om de letter en het bijbehorende woord te plaatsen, lees hier verder. (meer…)

Letters en kleuters, hoe en waarom?

Letters en kleuters, hoe en waarom?

Letters in de kleuterklas

Fonologisch en fonemisch bewustzijn ontwikkelen in 10 stappen!

Ik schreef al eerder het artikel over Bennie en de letterboom, waarin ik onze routines beschreef.
In dit artikel ga ik dieper in op de oefeningen bij de diverse vaardigheden van de CPS map fonemisch bewustzijn.

Dit zegt de theorie


In groep 3 leren kinderen technisch lezen, één van de voorwaarden om een goede begrijpend lezer te worden (Mijs & Vernooy, 2003).Maar wat gaat daar nu aan vooraf? Kinderen hebben een goed fonemisch bewustzijn nodig. Instructie hierin blijkt een grote effectgrootte te hebben op het leren lezen bij kinderen (National Reading Panel, 2001). Daarnaast is een vlotte benoemsnelheid van letters één van de grootste voorspellers van of een leerling goed technisch leert lezen (Aarnoutse, 2004). Instructie in fonemisch bewustzijn blijkt bij een preventieve en expliciete aanpak zeer effectief.
Een afwachtende houding daarentegen (‘het kind is nog niet rijp’), blijkt niet effectief (Phillips, Clancy-Menchetti, Lonigan, 2008). Het is een uitdaging om spelenderwijs op preventieve wijze aan de voorbereidende leesvoorwaarden te voldoen.
( via http://expertis.nl/agenda-item/een-goede-leesstart-voor-kleuters-2/)

 
Onze doelgroep in het SO

Het volgen van de leerlingen, wachten tot ze er zelf mee komen, kindvolgend onderwijs is in het SO (en het PO) niet voldoende om het optimale uit een kind te halen. Er moeten echt “zaadjes” geplant worden tijdens een kringactiviteit, zodat die later, in spel of tijdens hoekenwerk, tot bloei kunnen komen.
Wij gebruiken hiervoor de CPS map fonemisch bewustzijn in onze groepen via een beredeneerd aanbod. Wij leren klanken (fonologisch bewustzijn), woorden en de bijbehorende letters (fonemisch bewustzijn) via speelse werkwijzen aan en laten dit dus niet vanzelf uit de leerlingen komen.
Leerlingen met een zwak taalgevoel hebben echt een duwtje in de rug nodig om met letters aan de slag te gaan. Uit studies blijkt, zoals boven omschreven,  dat kinderen die al in de kleutergroep met klanken en letters bezig zijn op een kleuter-eigen manier (dus liefst niet al te veel werkbladen maar met veel zintuigen ervaren) meer kans hebben op een betere leesstart in groep 3. Ook is onderzocht dat een zwak taalgevoel grotere kans geeft op leesproblemen. Het is voor onze leerlingen met TOS dan ook belangrijk om zo vroeg mogelijk in aanraking te komen met fonemisch bewustzijn, klanken en letters.

 
Maar hoe doen wij dat?

Volgens de CPSmap kun je fonemisch bewustzijn opdelen in verschillende vaardigheden.
Om alles zo goed mogelijk aan bod te laten komen hebben wij deze vaardigheden verdeeld over het schooljaar en is daar een beredeneerd aanbod uitgekomen. Alle vaardigheden komen minimaal twee keer per jaar terug en worden natuurlijk tussendoor ook nog herhaald of uitgebouwd wanneer het thema zich hiervoor leent.
Hieronder vind je verschillende uitwerkingsmogelijkheden die wij aanbieden volgens die vaardigheden.

1. Luisteren

  • Bespreek samen bij elk woord waar je de klank hoort , vooraan, middenin of achteraan.
  • Reageer op een woord (reactiespel).
  • Welk woord hoor je 2 keer?
  • Leg een dopje/blokje wanneer je het afgesproken woord hoort.
  • Mix en koppel: Iedereen krijgt een woordkaartje. We lopen door elkaar(op muziek) en bij muziekstop/teken van de juf fluister je het woord in het oor van het kind het dichtste naast je. Je mag het kaartje niet laten zien. Zoek kinderen op met hetzelfde woord.

2. Zinnen maken

  • Maak met de kinderen zinnen met de woorden van de letterplek en schrijf die op het flapoverbord of een groot vel papier. Je kunt zo regelmatig even terugkijken, de woorden accentueren met highlighters, klankgroepen aangeven, enz.
  • Maak gevisualiseerde gesprekken. Lees op deze pa20150106_115000gina hierover meer.

3. rijmen

  • Passief rijmen. De juf maakt rijmzinnen en kinderen vullen het rijmwoord in.
  • Zing liedjes of draag versjes voor die rijmen en benoem de rijmwoorden. Laat de kinderen steeds invullen.
  • Actief rijmen: Bedenk samen met de kinderen rijmwoorden op een aantal woorden van de letterplek. Benadruk hierbij de themaletter weer met rood en maak ook het rijmgedeelte visueel inzichtelijk door er klankboogjes onder te plaatsen. Meer over rijmen en een handige handelingswijzer vind je hier!
  • Maak eens een mindmap over rijmen! Meer over mindmappen lees je hier.

4. klankgroepen

  • Klankgroepen in woorden zichtbaar maken met boogjes eronder op papier.
  • Klankgroepen auditief aanbieden en samenvoegen met concreet materiaal erbij ter visuele ondersteuning. Dus voor elke klankgroep leg je een blokje neer met  ruimte er tussenin, bij het hele woord schuif je de blokjes naar elkaar toe.
  • Klankgroepen zichtbaar en hoorbaar maken door woorden te klappen.
    Hier vind je een handelingswijzer rondom zinnen, auditieve analyse en klankgroepen.
5. Isoleren van klanken
  • Wat hoor je wanneer je de eerste of de laatste letter vervangt?
  • Wat hoor je wanneer je de eerste of laatste letter weglaat?
  • Maak bovenstaande oefeningen ook zichtbaar op papier?

6.Begrijpend luisteren

  • Samen een PowerPoint-presentatie maken. (Naar een idee van Margriet van diepen)Je zet alle letter-voorwerpen op de foto en voegt die, met het woord erbij, in een PowerPoint. Vervolgens spreek je samen met de kinderen de woorden in die erbij horen. Deze PowerPoint bewaar je op de computer in je klas op een vindbare plaats voor de leerlingen. Op deze manier blijft de letter herkenbaar en “in de klas” ook al is het thema,  en dus ook de letterplek, bij het volgende thema alweer anders ingericht.
  • Dit bovenstaande idee kan ook uitgevoerd worden met een app wanneer je beschikt over een iPad met de app TinyTap of Book Creator.
  • Een woord omschrijven en de kinderen laten raden en aanwijzen.
  • Via deze link zie je een video van Margriet waarin ze de Powerpointmethode uitlegt en laat zien.

7. Letterkennis

  • Een kind het woord laten kiezen uit de letterplek en dit laten omschrijven aan de groep, die mag vervolgens raden.
  • Mix en match. Je legt een aantal voorwerpen en de bijbehorende kaartjes door elkaar. De kinderen moeten samen puzzelen welk kaartje bij welk voorwerp hoort. Laat ze kijken of de themaletter vooraan/achteraan/middenin staat.(=rode letter)
  • Je kunt de kaartjes van de letterplek ook in de schrijfhoek laten stempelen en tekenen met dit sjabloon.
  • Het verzamelen en later weer goed terugplaatsen van de kaartjes op de juiste plek is ook alweer een oefening natuurlijk 😉

8.auditieve synthese van klanken

  • Het geheime woord.  Leg een aantal  voorwerpen van de letterplek in de kring, Jij fluistert bij 1 kind het woord in het oor, kind hakt het woord in letterklanken, rest van de groep moet het raden.

9.auditieve analyse van klanken

  • Raden maar!
    Jij zet een aantal voorwerpen in een cirkel/hoepel en gaat 1 woord auditief analyseren (hakken). De kinderen moeten raden welk voorwerp je hebt gehakt, plakken dus.(synthese)
    We maken op de flapover een extra overzicht met woorden die we ontdekken met de centrale klank maar waarvan we geen materiaal hebben. Met dit overzicht kun je ook weer leuke dingen doen.

10.  Manipuleren van klanken

  • Bij het woord samen ontdekken waar je de klank hoort.
  • Schrijf het woord met een tekening erbij met de centrale  letter in rood en hak en plak samen met de kinderen het woord.
  •  Verander bij een woord 1 klank en ontdek samen wat er dan staat geschreven.

Voor meer ideeën of online spelletjes kun je ook eens kijken op mijn Yurlspagina over letters en woorden.

 

 

 

Wat doe jij met woordenschat in jouw groep?

Wil jij creatief aan de slag met taal en digitale tools?

Bekijk dan al mijntrainingen in de Digitaalspeciaal Online Academy!

Volg vanuit je eigen huiskamer op jouw eigen tempo en tijdstip mijn online trainingen en masterclasses.

Via deze mailinglijst ontvang je meteen een kortingscode waarmee je kortingen kunt krijgen tot 50%!
Ook ontvang je als eerste het laatste nieuws over de Digitaalspeciaal Online Academy.

Bedankt! Je bent succesvol ingeschreven. Ik beloof je dat ik je niet ga spammen, wil je echter toch uitschrijven dan kan dat natuurlijk altijd onderaan elke mail. Bij Gmail en Hotmail komen mijn mails vaak in SPAM terecht. Wil geen enkele mail missen? Voeg mijn mailadres dan toe aan jouw lijst met vertrouwde contacten of bij Gmail aan de mailbox Primair. Groet, Marita

Pin It on Pinterest