Taalontwikkelingsstoornis in de klas
Dit is de titel van het nieuwe boek van Bernadette Sanders.
In het boek vertelt ze wat een taalontwikkelingsstoornis is en hoe dat impact heeft op zowel de leerling als de leerkracht. In deze review vertel ik waarom je dit boek gelezen moet hebben.
Over de schrijfster
Bernadette Sanders is orthopedagoog en werkte voorheen als ambulant dienstverlener bij de Koninklijke Aurisgroep waar zij jongeren en docenten in VO en MBO begeleidde op het gebied van Cluster 2 problematiek.
Ze is nu eigenaar van Smartonderwijs en geeft lezingen en workshops over leer- en gedragsproblemen en TOS. Ze heeft brede ervaring in het onderwijs als leerkracht en intern begeleider.
Wat is dat, TOS?
TOS is geen ‘modern”, maar wel een onbekend probleem.
Op iedere 30 leerlingen zijn er gemiddeld 2 leerlingen met een TOS !
5-7% van de bevolking kampt met een TOS.
Een eerste indruk van het boek
Zelf volg ik Bernadette Sanders al langer via haar website en via Twitter Met enige regelmaat maak ik dan ook gebruik van haar blog om naar te verwijzen.
Het is mijn missie om TOS meer bekendheid te geven!
Toen ik wist dat dit boek kwam, wilde ik het dan ook direct lezen. Mijn verwachtingen waren hooggespannen.
- Zou dit boek voldoende uitleg kunnen bieden?
- Zou dit boek antwoord geven op de vragen vanuit het onderwijsveld?
- Zou dit boek niet alleen VO maar ook PO en SO leerkrachten aanspreken?
- Zou dit boek makkelijk leesbaar zijn en dus echt handzaam voor in de praktijk?
Ik heb het boek inmiddels gelezen en ik kan alle vragen hierboven positief beantwoorden !
Het is echt een praktisch, concreet, en duidelijk boek!
Een aanrader voor iedereen in de praktijk.
Het boek is bruikbaar vanaf groep 1 tot en met het middelbaar onderwijs.
De opbouw van het boek
Door de heldere opbouw is het boek duidelijk en overzichtelijk.
Het boek bestaat uit 4 gedeeltes.
1. De achtergrond en theorie rondom TOS
In het eerste gedeelte van het boek lees je over de achtergrond en de theorie rondom TOS. Er wordt gesproken over wat TOS nu eigenlijk is en er wordt informatie gegeven over de theorie achter het spraak-taal-systeem.
Dit eerste gedeelte (24 pagina’s) kun je ook gratis inzien op de site van smartonderwijs. Hier kun je dus een voorproefje krijgen van het boek. Klik in het menu op tabblad “boek” en lees het eens door.
Het observeren en interpreteren van gedrag
In het boek lees je alles over observeren en interpreteren van gedrag.
Je leest over de invloed van TOS op gedrag, over ongewenst gedrag en de daarbij behorende hulpvraag van het kind, maar ook over de gevolgen van TOS op het welbevinden en de zelfredzaamheid van een kind.
Het kind gaat van kleins af aan op onderzoek uit en wil de dingen het liefste zelf doen. Er is meer aan de hand wanneer een kind geen belangstelling meer toont voor leren en ontdekken.
Wanneer de motivatie en de nieuwsgierigheid al jong verdwijnen en een leerling uitgaat van teleurstellingen, staat dit zijn cognitieve en zijn sociaal emotionele ontwikkeling in de weg.
De invloed van innerlijke taal en woordenschat
Je leest in dit eerste gedeelte ook over de invloed van het ontbreken van innerlijke taal, naast een zwakke woordenschat bij zowel jonge kinderen (tot 6 jaar) als oudere kinderen op hun gedrag en op de sociaal emotionele ontwikkeling.
In de eerste ontwikkelingsjaren van het jonge kind wordt in een rijke taalomgeving taal geboden tijdens het uitvoeren van handelingen, bij het verwoorden van gevoelens, bij wat er gebeurt en door te benoemen wat het kind aan het doen is. Jonge kinderen spiegelen dit gedrag en praten dit na.
De innerlijke spraak is een heel belangrijk middel om ons handelen te reguleren. Leerlingen met TOS ondervinden op dit gebied grote problemen. Zij hebben geen “taalwegen” in hun hoofd die leiden van A naar B.
2. De gevolgen van TOS
In dit tweede gedeelte wordt ook informatie gegeven over de gevolgen van TOS.
Het belang van vroege signalering en de daarbij behorende rode vlaggen worden benoemd.
In een helder schema worden deze mijlpalen op een rijtje gezet.
Gratis downloads
Bij dit boek horen ook gratis downloads. (Verkrijgbaar met een wachtwoord wat je in het boek terug kunt vinden.)
Hierbij zitten, naast dit bovengenoemde schema over vroege signalering, uitgebreide observatielijsten.
Deze zijn gemaakt door Anita Cremer en Marianne Verweij en de Koninklijke Aurisgroep (2010).
Je kunt ze gebruiken voor het signaleren en in beeld brengen van problemen met betrekking tot de communicatieve redzaamheid.
Met onder andere aparte lijsten voor zowel groep 1 als groep 2, zijn deze lijsten erg uitgebreid en erghandig om als leidraad te gebruiken bij het in èèn oogopslag herkennen van onderwijsbehoeften of redenen voor verder onderzoek en het invullen van een eventueel onderwijskundig verslag (OPP).
De lijsten zijn niet gevalideerd en kunnen niet als diagnosemiddel voor TOS gebruikt worden, maar kunnen wel een zeer goed houvast bieden bij twijfels of vragen van een leerkracht..
3. TOS op school en in de klas
In het derde gedeelte van het boek wordt de focus gelegd op TOS op school met aandachtspunten en praktische tips voor in de klas.
Er wordt informatie gegeven over meertaligheid en TOS, over TOS op de basisschool en op het voortgezet onderwijs en mbo.
Met handige icoontjes en overzichtelijke kaders worden alle tips, en dat zijn er flink wat, voor je beschreven en met een praktisch voorbeeld ondersteund.
Enkele voorbeelden van tips voor omgaan met TOS
- Accepteer het kind en zijn specifieke onderwijsbehoeftes.
- Zorg dat de instructie door elke leerling te volgen is.
- Biedt vertrouwen en veiligheid in een taalrijke omgeving (taalbad).
- Verbeter positief (VAT principes) en geef leerlingen (denk)tijd.
- Vergroot de woordenschat volgens de viertakt van Verhallen.
- Let op de plaats van de leerling in de klas.
4. De invloed van TOS op de school en de toekomst
In het vierde gedeelte van het boek wordt de invloed van TOS op school en de toekomst van een leerling besproken. Hiervoor laat Bernadette 8 jongeren aan het woord. De verhalen, letterlijk uitgeschreven, maken heel helder duidelijk hoe groot de invloed is van TOS op alle facetten van het leven en het algemeen welbevinden van alle kinderen en volwassenen met TOS.
Deze jongeren kunnen immers het beste uitleggen en verwoorden wat deze problematiek in de praktijk betekent.
De jongeren vertellen hun ervaringsverhaal van de lagere en middelbare school, ze geven tips en adviezen voor leerlingen met een TOS, ze geven tips en adviezen voor leerkrachten en docenten en ze vertellen op wat voor momenten ze nog steeds last ondervinden van hun TOS in hun dagelijkse leven.
TOS is niet iets waar je overheen kunt groeien.
Ondanks de vooruitgang die leerlingen kunnen laten zien en de hulp die wordt gegeven blijft de communicatie en het spreken en begrijpen van taal altijd een probleem.
Mijn mening over dit boek
Zoals ik in het begin van dit blog al schreef, het is een ontzettend praktisch, overzichtelijk en waardevol boek geworden. Het is inspirerend en voor mij vooral herkenbaar om door te lezen.
Ook al werk ik nu meer dan 30 jaar met leerlingen in het cluster 2 onderwijs, dit boek heeft mij ook weer helemaal op scherp gezet.
5 redenen waarom je absoluut dit boek moet lezen!
- De goede praktijkvoorbeelden door het boek heen, maken dat je meteen een beeld krijgt bij de geboden informatie.
- De tips en handvatten zijn zeer uitgebreid en waardevol voor de praktijk.
- De handige en waardevolle downloads geven de leerkrachten op een basisschool houvast bij het signaleren van en anticiperen op de onderwijsbehoeftes van leerlingen met een TOS.
- Het boek is makkelijk leesbaar en de handige contrastkleuren geven extra overzicht bij alle informatie.
- TOS is een stoornis die meer bekendheid moet krijgen en dit boek is een waardevolle bijdrage hieraan.
Heb jij ook leerlingen in de klas met een TOS? Of heb je nog vragen?
Laat het mij weten in een reactie hieronder?
2 Reacties
Een reactie versturen
Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.
Je schrijft dat er wel 2 kinderen met TOS in elke klas zitten en je vraagt aan de lezers of ze hen herkennen. Ik werk bijna 20 jaar in het onderwijs. Ik heb ieder jaar kinderen gezien die moeite hadden met taal spreken of begrijpen. Vaak nt2 kinderen. Als ik dacht: de ontwikkeling is nu wel erg traag, de stille tijd zou nu voorbij kunnen zijn en we zagen weinig effect van logopedie en de aanpak in de klas, dan werd verder onderzoek gedaan. Vaak door Kentalis. Telkens kwam er dan uit dat het geen TOS betrof. Bij de kleuters is het denk ik best lastig om het te diagnosticeren. De adviezen die ik lees, o.a.
In jouw nieuwsbrief, probeer ik toe te passen, maar het blijft lastig of het om vertraagde ontwikkeling gaat, NT2 problemen, lager denkvermogen, iets in autistisch spectrum of toch TOS. Kan het zijn dat Kentalis fouten maakt bij diagnosticeren? Mijn ervaring deed ik op in een binnenstadsschool in Den Haag.
Hallo Dieuwke,
Bedankt voor je reactie.
Het is en blijft inderdaad lastig om een TOS diagnose helder te krijgen. Het is dan ook een uitsluitingsdiagnose. Men stelt dat er een TOS aanwezig is wanneer andere aantoonbare stoornissen niet aanwezig zijn zoals slechthorendheid, verminderde intelligentie of algehele leerstoornissen. Hoe jonger het kind, hoe lastiger deze diagnose. Daarom spreekt men bij jonge kinderen vaak van een vermoeden van een TOS. Goed om te weten dat de aanpak bij TOS heel veel overlap heeft met de aanpak bij leerstoornissen en/of Autisme. Het komt alleen vanuit een andere oorzaak, waardoor details in de benadering, de aanpak, de beleving bij de leerlingen zelf en de prognoses voor de toekomst anders zijn.
Voor TOS is het allerbelangrijkste om te zorgen voor tijd (voor verwerking en productie van taal), herhaling (van auditieve informatie en leerstappen) en duidelijkheid (met visuele ondersteuning en begrijpelijke taal) zodat de leerling overzicht houdt op zijn innerlijke taal, denken en handelen.
Jij beschrijft dat je alert bent op de ontwikkeling, je sluit dingen uit, je gaat verder zoeken en dat is super belangrijk. Dat er vervolgens geen duidelijkheid komt is natuurlijk frustrerend.
Fouten zijn menselijk, maar ga hier niet vanuit. Blijf alert en vraag desnoods een second opinion of een herhaling van het onderzoek na 1 jaar.