Taalontwikkelingsstoornissen in het basisonderwijs en speciaal basisonderwijs

Er is een nieuw boek van Bernadette Sanders op de markt gekomen. TOS in het basisonderwijs en speciaal basisonderwijs.
In haar reeks: TOS in de klas, TOS en het jonge kind, TOS in het VO en MBO is dit nu het vierde boek. 

Als professional  in het cluster 2 onderwijs  werd ik natuurlijk ontzettend nieuwsgierig bij de aankondiging van dit boek. Wat zou TOS in het basisonderwijs en speciaal basisonderwijs nog kunnen toevoegen op de toch al complete reeks?
Welke nieuwe inzichten of interessante toevoegingen zou ik in dit boek kunnen vinden?

In dit blog neem ik je mee door het boek en ik kan je alvast dit vertellen. TOS in het basisonderwijs en speciaal basisonderwijs. is zeker de moeite waard en een prachtige aanvulling op de toch al waardevolle reeks.

Inhoud van het boek

Uitleg van een taalontwikkelingsstoornis

Het boek heeft weer een sterke start  met de uitleg over ‘Wat is taalontwikkelingsstoornis’, een korte uitleg over het spraaktaalsysteem. Dit maakt het voor de lezers die da andere boeken hebben gemist een goede introductie.

Signaleren van een taalontwikkelingsstoornis

Vervolgens kun je lezen hoe kun je het signaleren en vind je onder meer het fijne schema terug met de rode vlaggen van Visser-Bochane e.a., 2017, en de ELS.
Via  de uitgeverij kun je trouwens alle in het boek aanbevolen signaleringslijsten  direct gratis downloaden. Het rode vlaggen schema kun je ook hier vinden.

Taalontwikkelingsstoornis en de link naar de praktijk

Zoals we gewend zijn van de boeken van Bernadette Sanders, vind je regelmatig een blauw geaccentueerd stukje tekst in het boek waarin quotes van onderzoekers of TOS leerlingen staan vermeld. Dit maakt de informatie steeds helder, herkenbaar en zorgt ervoor dat het boek makkelijk leest.

Taalontwikkelingsstoornis en Psycho-educatie

Waar ik zelf erg benieuwd naar was waren de hoofdstukken rondom TOS en de sociaal emotionele ontwikkeling, het belang van Psycho-educatie en TOS in relatie tot executieve functies. 
In het tweede deel van het boek schrijft Bernadette Sanders namelijk  uitgebreid door over de relatie tussen gedrag en TOS.

Taalontwikkelingsstoornis, taalaanbod en leesonderwijs

In het derde deel van het boek lees je meer over meertaligheid en TOS, de verschillende mogelijkheden tot interactie, het taalaanbod, de taalstimulering en over TOS en de relatie tot lezen, rekenen en dyslexie.
Ze sluit daarna af met het belang van een goede overdracht naar het vervolgonderwijs.

Tot slot vind je nog een mooie lijst met tips voor materialen, belangrijke websites en verwijzingen naar literatuur en artikelen.

Over de schrijver

Bernadette Sanders is orthopedagoog en is betrokken bij VVE trajecten van kinderen met taalontwikkelingsstoornis. Zij is werkzaam geweest als ambulant begeleider bij cluster 2 waar zij kinderen met TOS in alle leeftijdsgroepen begeleidde in het regulier onderwijs. Bernadette heeft als specialismen  TOS (Taalontwikkelingsstoornissen), taalontwikkelingsachterstanden (TOA),  dyslexie en alles wat samenhangt met deze problematiek.
Dit is dan ook een terugkerend onderdeel in de trainingen en lezingen die ze met haar bedrijf  Smartonderwijs verzorgt.
Daarnaast is Bernadette Sanders auteur en heeft zij inmiddels 4 boeken geschreven over Taalontwikkelingsstoornissen en de Communicatiekaarten TOS ontwikkeld.
Op haar website Smartonderwijs vind je ook diverse gratis downloads en kun je jezelf abonneren op haar nieuwsbrief.

‘Met de juiste hulp en begeleiding, ‘passend en op maat’, leren kinderen te vertrouwen in hun eigen mogelijkheden en kunnen ze groeien in hun leerproces en wordt hun zelfbeeld en gevoel van autonomie sterker en daarmee ook de motivatie voor school en leren.

TOS in bo en sbo, Sanders 2023

Waarom je dit boek over taalontwikkelingsstoornis moet lezen

Een waardevolle aanvulling op het boek taalontwikkelingsstoornis in de klas

Dit boek is zeker de moeite waard om te lezen. Het is een waardevolle aanvulling op het eerste boek van Sanders: Taalontwikkelingsstoornis in de klas.
Zoals ik al zei was ik erg benieuwd naar de hoofdstukken rondom communicatieve redzaamheid,  sociaal emotionele ontwikkeling, psycho-educatie en executieve functies in relatie met TOS.
Dit gedeelte is echt een passend vervolg op die eerdere boeken. Het is een aanvulling voor iedere professional die werkt met leerlingen met een taalontwikkelingsstoornis.
Je leest in die hoofdstukken bijvoorbeeld meer over de definitie van die lastige term communicatieve redzaamheid. Daar wordt  zo vaak over gesproken in verslagen en gesprekken. 
Maar wat is het nu precies?
Wat betekent communicatief redzaam zijn in sociale situaties?  Wat doen woordvindingsproblemen met een kind?
Door de uitleg in het boek en de handige observatielijsten (gratis downloads op de site van de uitgeverij) wordt de informatie meteen bruikbaar in de praktijk.

Taalontwikkelingsstoornis en sociaal emotionele ontwikkeling

In het hoofdstuk over sociaal emotionele ontwikkeling en het belang van Psycho-educatie vertelt de schrijfster over de nieuwste inzichten vanuit onderzoek ten aanzien van Theory of Mind, de rol van innerlijke taal en sociale competentie in relatie met een TOS.
Hierover schreef ik al eerder in een ander blog “taal in het kwadraat”.
Een mooie link naar de praktijk vind je vervolgens in de uitleg over bijvoorbeeld  “de Tas van Tom” en het gebruik van spelscripts. Daarmee ondersteun je de innerlijke taal en stuur je het handelen aan.

Psycho educatie en taalontwikkelingsstoornis

Er worden in dit boek ook een paar methodieken voor Pyscho-educatie benoemd waarmee je in gesprek gaat met het kind en het zelfbeeld kan versterken.
Als belangrijkste onderdeel voor psycho-educatie wordt benoemd de basisbehoeften van de TOS leerling : autonomie, relatie en competentie.

Methodieken voor psycho-educatie bij taalontwikkelingsstoornis

De methodiek Spraak-taal-kids van Jet Isarin  en Pe-TOS van Kentalis worden kort besproken.
Kindgesprekken worden benoemd en het werken met behulp van faciliteitenkaarten wordt besproken, aangevuld met de inzet van ondersteunend tekenen. (Pien van der Most, ondersteunend tekenen bij TOS)

In dit hoofdstuk had ik eerlijk gezegd gehoopt meer informatie te krijgen.
Psycho-educatie bij leerlingen met een taalontwikkelingsstoornis is een van mijn persoonlijke speerpunten geworden van de laatste paar jaar in mijn werk als begeleider van TOS leerlingen en hun leerkrachten.
Vanuit mijn eigen praktijk zet ik inmiddels verschillende werkvormen in om op een creatief en visuele manier in gesprek te gaan met de leerling over zijn of haar kwaliteiten, hulpvragen en persoonlijke ontwikkelingsdoelen.
Hierbij gebruik ik onder meer de methodiek  kind op de kaart  en individuele beeldcoaching bij TOS.
Het werken met een “tweede taal” door gebruik te maken van materialen, poppetjes en creatieve opdrachten is ook erg fijn voor leerlingen met een taalontwikkelingsstoornis.
Creatieve beeldcommunicatie geeft een leerling de mogelijkheid om creatief vorm en beeld te geven aan zijn innerlijke taal.
Karin Bezemer heeft hier de prachtige Via Crea methode voor ontwikkeld.
En natuurlijk hoort wat mij betreft de inzet van digitale tools zoals de Greenscreenbox en Book Creator hier ook bij.
Verder zijn er in de wereld van kindercoaching  nog veel meer materialen, werkvormen en spellen vindbaar waarbij taal en communicatie ontwikkelingsdoelen zijn.
Kijk voor educatieve spellen zeker eens op de site van K2 publisher.nl

Benieuwd naar mijn werkvormen?
Hou dan deze website of mijn nieuwsbrief in de gaten.

Is TOS in het basisonderwijs en speciaal basisonderwijs de aanschaf waard?

Deze vraag kan ik met een volmondig JA beantwoorden.
Bernadette Sanders levert opnieuw een goed en praktisch boek wat je makkelijk leest en waar je veel informatie uit kunt halen voor jouw eigen praktijksituatie.
Of dat nu is als leerkracht, als leerlingbegeleider, als IB’er of als ambulant en/of pedagogisch dienstverlener.
De aandacht voor de sociaal emotionele ontwikkeling, de communicatieve redzaamheid  en de relatie tussen taalontwikkelingsstoornis en de executieve functies vind ik een erg waardevolle aanvulling op de al bestaande boekenreeks van Sanders.  Het hoofdstuk over meertaligheid en TOS smaakt naar meer. Misschien een tip voor een volgende uitgave?

Praktische tips voor taalontwikkelingsstoornis

In het laatste gedeelte van het boek vind je veel praktische  tips voor methodieken voor taalonderwijs en woordenschatontwikkeling.
Hier worden via een korte omschrijving onder meer  de VAT principes, de DGM gesprekstechniek, De vertelketting, de Praatdomino, het viertakt model, het creëren van een taalbad, LOGO 3000 nog een keer benoemd. 
Voor professionals die leerlingen begeleiden op school is het hoofdstuk over TOS en de relatie tot lezen, begrijpend lezen, rekenen en dyslexie ook zeker een aanrader. In 30 pagina’s krijg je  een mooi en handig overzicht met heel veel praktische tips en voorbeelden van de complexiteit van bijvoorbeeld school- en rekentaal. 

Dus mocht je de andere boeken van Bernadette Sanders nog niet hebben gelezen, dan is dit boek misschien wel een mooie start om je te verdiepen in de complexe wereld van de TOS leerling en zijn/haar hulpvragen.