Kind op de kaart

Medio 2020 ontdekte ik via Facebook een uitzending van Janet Schmidt. Zij is rouwverwerkingstherapeut in Laren en zij heeft een speciale visuele aanpak ontwikkeld voor rouwverwerking. 
De cliënt wordt op de kaart gezet en doorloopt zijn eigen innerlijke wereld. Door gerichte vragen stellen en te begeleiden komen zowel kinderen als volwassenen tot helder inzichten. Wat blijkt? De kaart werkt niet alleen bij rouw, maar ook bij allerlei andere emotionele processen. In dit blog mijn vertel ik meer over kind op de kaart met TOS.

In februari 2021 heb ik een tweedaagse training gevolgd bij Janet. In de maanden ervoor had ik webinars en livestreams gevolgd van Janet via haar speciale facebookgroep en zocht ik verder naar meer inspiratie voor op de kaart.
Tijdens de tweedaagse “Kind op de kaart voor professionals” kwamen onderwerpen als verdriet, zelfreflectie en probleemverheldering aan de orde en hoe je dit op de kaart kunt verwerken.

TOS op de kaart?

Vanaf het eerste moment dat ik de kaart zag voelde ik meteen dat dit een prachtige manier zou zijn voor leerlingen met een TOS of een speciale taalbehoefte, om hun gevoelens en gedachten door middel van visualisering te ordenen en te verwerken.

Tijdens de tweedaagse training bij Janet Schmidt werd voor mij opnieuw duidelijk dat de kaart een geweldige tool is om in te zetten bij leerlingen met een taalontwikkelingsstoornis (TOS).
Ondanks de best lastige woorden die op de kaart staan, is de kracht van de visuele voorstellingen op de kaart zo sterk dat de kinderen hier hun eigen beleving aan kunnen koppelen. De woorden die erbij staan zijn hierbij niet storend. Het lezen van de woorden is voor kinderen niet eens nodig om tot de kern van hun eigen emoties en geveoelens te komen.

En niet alleen TOS leerlingen, maar ook voor intervisie en probleemverheldering tussen begeleiders en ondersteuners  is de kaart bijzonder geschikt.

Hoe werkt kind op de kaart?

De kaart gebruikt materialen, beelden en woorden. Wanneer taal lastiger is zorgt de kaart ervoor dat je door het gebruik van de materialen en de beelden het gevoel, de diepste gedachten van iemand helder kunt krijgen.
Bij leerlingen met een TOS is dit super waardevol. Zij hebben vaak een kleinere woordenschat en krijgen door zwakke innerlijke taalvaardigheden lastig grip en zicht op hun (innerlijke) emoties. De visuele kaart werkt hier als een soort mindmap. Alles in het gesprek blijft steeds  zichtbaar en door de materialen op de juiste manier te gebruiken worden onderlinge verbindingen zichtbaar gemaakt.
De kaart zorgt ervoor dat je al snel de diepte in kunt gaan wanneer taal tekort schiet.

Leerlingen kunnen met de afbeeldingen en de materialen die je erbij inzet, reflecteren op hun eigen gedachten en gevoelens.
Ondanks dat ze er de woorden niet altijd voor hebben, is de kaart uitnodigend door de vele afbeeldingen die spreken tot de verbeelding van de leerlingen.  Ze hoeven de woorden niet te (her)kennen. Het hart trekt bijvoorbeeld fijne gevoelens aan, het strand en de speeltuin ook. Het water, het eiland of het vuurtje kunnen weer andere gevoelens oproepen.
De essentie wordt snel en duidelijk zichtbaar gemaakt door poppetjes  en materialen op de kaart te zetten. Een diepere laag wordt aangeraakt en zo kunnen boosheid, frustratie, onzekerheid of andere gevoelen naar boven komen.
Vervolgens komt er meer ruimte bij een kind en kan het gaan ontdekken wat het voelt, een nieuwe balans gaan zoeken.
Hoe moet ik verder? Waar ga ik staan? Welke plek mag ik innemen? Waar vind ik mijn houvast?

Met de kaart kun je verschillende technieken inzetten zoals familie-opstellingen.
De kracht van een opstelling zit hem er in dat je afwisselend associeert (op de plek van de verschillende mensen staat en voelt) en dissocieert (op een afstandje kijkt en met je coach analyseert wat er nodig is). 

Voor wie werkt de kaart?

Voor volwassenen werkt de kaart heel goed en snel. Met de juiste coaching en vragen kom je al heel snel tot de kern van een gevoel en/of probleem.
Het inzicht in de lijnen tussen personen en gevoelens wordt gelijk beeldend neergezet door de materialen op de kaart en door de juiste vragen ga je al heel snel de verdieping in. Je krijgt inzichten in je gedachten en gevoelens ten aanzien van de situatie die je vooraf nog niet had. Het werken op de kaart is een geweldig beeldende en krachtige manier van zelfreflectie en probleemverheldering. Dit heb ik zelf ook ervaren tijdens de tweedaagse training.

Voor kinderen vanaf de kleuterleeftijd tot jong volwassenen werkt de kaart heel uitnodigend. Met de juiste vragen kun je met deze kaart heel mooi aansluiten bij de behoefte van iedere leerling om zichzelf te leren zien en de eigen gevoelens en gedachten te ordenen.

Wat heb je nodig voor het werken met de kaart?

Uiteraard heb je de kaart  van Janet Schmidt nodig die je via haar website kunt bestellen.
Je kunt kiezen uit een tafelmodel  (100 cm x 70 cm) of een vloermodel (240 cm x 170 cm) .
Bij het tafelmodel werk je met poppetjes en allerlei symbolisch materiaal.
Bij het vloermodel ga je letterlijk jezelf op de kaart plaatsen. Vanuit eigen ervaring heb ik ontdekt dat dit ook echt iets anders met je doet. Je voelt je letterlijk ergens staan en ervaart hiermee nog meer de emoties die daarbij kunnen horen.
Naast een kaart heb je figuurtjes nodig en allerlei symbolisch materiaal wat nodig kan zijn om het verhaal te verbeelden. Dit kunnen legopoppetjes zijn, kegelfiguurtjes van hout, plastic dieren, maar ook veertjes, schatkistjes, houten huisjes, boomschijfjes, touwtjes, enz. De kaart is beeldend en bevat woorden die symbool staan voor gedachten. gevoelens en verwerking van emoties.

Waar komt de kaart vandaan?

De kaart is ontstaan vanuit haar praktijk voor rouwverwerking.
Janet Schmidt heeft de kaart samen met haar zus Gerda Schmidt ontworpen. Samen hebben zij  vanuit vele jaren praktijkervaring rondom rouwverwerking met kinderen in de klas en in haar eigen praktijk in Laren de kaart steeds verder geperfectioneerd. Op haar website kun je hier meer over lezen.

Inmiddels wordt de kaart in heel Nederland en België ingezet en is er zelfs inmiddels een Duitse en een Spaanse druk in de maak.
De kaart is goed inzetbaar bij allerlei coaching gesprekken, van intervisie met collega’s tot psycho-educatie en begeleiding van de sociaal emotionele ontwikkeling bij kinderen.

Kind op de kaart, TOS en visualisering

De kaart biedt een laagdrempelige manier om gevoelens en gedachten te visualiseren.
Leerlingen met een TOS vinden deze manier van werken vaak fijn.  Ze durven sneller te spreken over gevoelens, omdat het verhaal zich op de kaart afspeelt. Je hoeft ook niet direct oogcontact te maken met de coach of begeleider.

Toch kan dit voor een TOS leerling met weinig woordenschat op sociaal emotioneel gebied nog steeds problemen geven.
Vraag een kind in zo’n geval dan bijvoorbeeld eerst neutrale figuurtjes op de kaart te plaatsen ten aanzien van het probleem of het voorval wat je wilt bespreken.
Laat bijvoorbeeld een uit de hand gelopen spelsituatie  uitbeelden door evenveel poppetjes op de kaart te zetten en vraag aan de leerling bijvoorbeeld hoe het komt dat ze op die plek staan.
Laat de situatie letterlijk van een afstand bekijken. De kaart biedt prachtige startpunten voor een gesprek. Met de juiste materialen kun je daarna verdiepen op het onderwerp.

Op een later moment zou je kunnen vragen of de leerling zichzelf echt op de kaart gaat plaatsen ten aanzien van het onderwerp of het probleem. Wanneer je de vloerkaart hebt, kun je de leerling letterlijk zelf op de kaart laten staan.
Voor TOS-leerlingen kan deze volgorde  een veilige start geven, het gaat in eerste instantie over de poppetjes, niet specifiek over het kind. 

Mijn mening over kind op de kaart

Aan het einde van de tweedaagse training van Janet Schmidt heb ik mijzelf op de kaart gezet op het eiland van inspiratie. Deze tweedaagse heeft mij niet alleen geïnspireerd, maar ook mijn gevoel bevestigd.  Deze kaart, in combinatie met ondersteunend tekenen, is een geweldige manier om leerlingen met een TOS te helpen op het gebied van psycho educatie.
Alle ervaringen die ik meeneem uit de training zitten in mijn ‘schatkist’ die voor mij symbool staat voor ‘samen’ en ‘hulpbron’. Wat een krachtige tool is deze kaart!!
Met weinig woorden kan een gesprek over zelfvertrouwen gevisualiseerd worden  op deze kaart.
De kaart heb ik al een aantal keren mogen inzetten en geeft iedere keer weer een waardevolle beleving voor zowel mijzelf als de leerling.