TOS en fonologische problemen

TOS en fonologische problemen


Een kind met fonologische problemen in de klas

Je hebt het vast wel eens meegemaakt. Je krijgt een kind in de klas wat moeilijk verstaanbaar is. 

Het kind vervangt veel klanken of spreekt ze anders uit. Vaak is het al in behandeling bij een logopedist die een passend behandeltraject met het kind is aangegaan.
Is dit niet het geval, dan is dit altijd de belangrijke eerste stap.

Is er een (vermoeden van) TOS? Dan kan de logopediste of het online taal/spraakspreekuur van Auris advies bieden.

Want wat voor onderwijsbehoefte heeft dit kind door deze fonologische problematiek? Waar hebben deze problemen invloed op en wat vraagt dit dan van jou als leerkracht? Waar moet je op letten in de kleutergroep en daarna? Met dit soort vragen kun je hier terecht.

Kinderen met een TOS diagnose hebben problemen in de taalontwikkeling op één of meer taaldomeinen zoals fonologie, woordvinding en semantiek, syntaxis, pragmatiek of vertelvaardigheid.
Bij 5-7% van de kinderen tot 12 jaar verloopt de taalontwikkeling niet vanzelf en kan er een (vermoeden van) TOS ontstaan. Sommige kinderen hebben problemen met begrijpen en verwerken van taal, terwijl andere kinderen vooral problemen hebben met taalproductie.

Bron: VHZ online 15-10-2020

 

Fonologische ontwikkeling en TOS

Wanneer er problemen zijn in de taalproductie kan het zijn dat de articulatie zodanig verstoord is dat de spraak slecht verstaanbaar wordt.
Wanneer een leerling specifiek problemen laat zien op de soraakproductie en articulatie wordt er ook wel gesproken van een SOS. (Een spraakontwikkelings-stoornis of expressieve fonologische stoornis.)

Hieronder zie je de taalvorm en de fonologische aspecten weergegeven in een schema.
De volgorde van de klanken in woorden en het uitspreken van die klanken kunnen verstoord zijn bij een expressief fonologisch probleem. Het kritisch luisteren naar klanken is ook lastig voor deze kinderen.
Kinderen met een TOS laten op deze onderdelen dus vaak problemen zien.

Vaak een voorafgaand traject

Wanneer jonge kinderen op de basisschool starten met een expressief fonologisch probleem is er vaak een traject aan vooraf gegaan. Er is logopedische begeleiding ingeschakeld en soms hebben de kinderen ook op de vroegbehandeling van cluster 2 gezeten.
Een articulatieprobleem is namelijk duidelijk hoorbaar voor de omgeving. Er wordt hierdoor vaak eerder actie ondernomen wat betreft behandeling.
Vaak gaat de leerling met logopedische ondersteuning voldoende vooruit. Een goede samenwerking tussen de basisschool en de logopediste is hierbij belangrijk.
Met een taalbegrip op leeftijdsniveau is extra ondersteuning vanuit cluster 2 vaak niet nodig.

Wanneer het spraakprobleem onderdeel uitmaakt van een grotere ontwikkelingsstoornis op meerdere taaldomeinen spreekt men van een STOS of SOS. Een TOS verdwijnt niet en is een stoornis waarvan de impact op het dagelijkse leven gaandeweg kan veranderen.
Wanneer de spraakproductie verbetert, en de kinderen kunnen de klanken voldoende uitspreken, dan lijkt de TOS verminderd en in sommige gevallen gereduceerd tot een taalbegripsprobleem. Er zijn  echter minder zichtbare problemen die onder de oppervlakte kunnen blijven.

Het is belangrijk om te beseffen dat kinderen met  fonologische problemen ook vaak moeite lijken te hebben met statistisch leren van regels voor de taalvorm en dus met het ontdekken en toepassen van regels voor morfosyntaxis. (woordverbuigingen, woordvervoegingen en zinsbouw)
Dit zou een mogelijke verklaring kunnen zijn voor het gebruik van korte zinnen met grammaticale fouten. (Leonard, 2014, Lammertink, 2020)

 

Kinderen met een fonologische stoornis lijken ook moeite te hebben met het leren en toepassen van regels voor klank- en woordvorming. Zij hebben meer moeite met het toepassen van morfologische regels als woordvormen complexer worden. (Howland, Baker, Munro &McLeod, 2019)

 

Fonologische problemen in groep 3

Vanaf midden groep 3, wanneer bij het lezen en spellen de woorden met klankclusters aan bod komen, kan de combinatie van bepaalde klanken (klankgroep) of in een bepaald woord nog moeite kosten. De woordvorming kan dan problemen geven.
Een fonologisch probleem kan daarom problemen geven bij het lezen en spellen.
Wat kun je hier aan doen in de voorbereidende fase of in groep 3 en hoger?

 

7 Tips voor in de klas

 

  1. Taalproductie begint bij een goede taalperceptie (taalverwerking). Spreek duidelijk, met een goed zichtbaar mondbeeld en zorg voor zo min mogelijk omgevingsruis. (denk aan grasmaaiers die voorbij komen, auto’s die voorbij rijden, kinderen die spelen in de buurt)
  2. Als het kind een bepaalde klank niet (goed) kan maken, dan ben jij het rolmodel. De volwassene spreekt de klank uit en gebaart die liefst met het ondersteunende klankgebaar, ook al kan het kind iets zelf niet goed uitspreken.
    Het juiste klankbeeld in het brein kan dan toch tot stand komen, via de omweg van het gebaar en het goede voorbeeld.
    Let op: Zorg wel voor overeenstemming tussen de verschillende systemen. Bied zowel bij logopedie, thuis en in de klas dezelfde gebaren aan.
    Jij bent zo lang dat nodig is het rolmodel voor het kind bij de klanken die hij zelf verkeerd maakt. Ook al blijft het kind bepaalde klanken verkeerd uitspreken, het bouwt dan in het eigen mentale lexicon toch de goede klanken op en dat is de basis voor een goed lees- en spellingsproces.
  3. Moedig bij het kind ook aan om zelf actief gebruik te maken van klankondersteunende gebaren. Laat het uitbeelden, mimiek gebruiken of bewegingen gebruiken.
    Op deze manier kan het kind toch communiceren en informatie inprenten, ook al zijn de spraak en taal zwak ontwikkeld of nog onverstaanbaar.
  4. Ondersteun vanaf groep 1 altijd alle woorden die je aanbiedt met het geschreven woordbeeld. Passief aanbieden van het woordbeeld is belangrijk.
    Wanneer je dit ter plekke uitspreekt en schrijft ziet het kind het woord klank voor klank ontstaan en ziet hij ook dat je er letters aan kunt verbinden. 
  5. In groep 1 en 2 is het volgen van de CPS map Fonemisch bewustzijn een aanrader. Volg hier expliciet (=bewust ingepland in jouw lesrooster) de lijnen van kritisch luisteren en werk stapsgewijs toe naar auditieve synthese en analyse.
  6. Laat het kind tijdens woordvorming handelend bezig met bijvoorbeeld een blokje of kraaltje voor iedere klank. Zorg dat de klankopbouw van woorden langs meerdere ingangen binnenkomt. (visueel, motorisch, auditief)
  7. Bespreek samen met een begeleider of ambulant dienstverlener de inzet van specifieke interventies zoals bijvoorbeeld “Taal in blokjes”. Bij deze methode gaat het kind letterlijk woorden bouwen en klanken herkennen met vaste kleuren. Deze interventie is ontwikkeld om dyslexie te ondersteunen, maar is ook bewezen effectief bij TOS en fonologische problemen.
  8. Bij meertalige kinderen zit er een extra uitdaging in het fonemisch bewustzijn. Klanken in de moedertaal en in de Nederlandse taal kunnen haaks op elkaar staan. Het aanbod van beide talen blijft belangrijk om naast elkaar aan te bieden. Een stevige basis in de moedertaal helpt bij het opbouwen van een tweede of derde taal.

Bron: https://www.kennisrotonde.nl/vraag-en-antwoord/meertalige-leerlingen-met-een-taalontwikkelingsstoornis 

 

In deze map worden de 10 onderstaande vaardigheden beschreven.

  1. luisteren
  2. zinnen en woorden
  3. rijmen
  4. klankgroepen
  5. isoleren van klanken
  6. begrijpend luisteren
  7. letterkennis
  8. auditieve synthese van klanken
  9. auditieve analyse van klanken
  10. manipuleren van klanken

Conclusie:

Het is belangrijk om de de voorgeschiedenis van de fonologische  problemen altijd in het achterhoofd te blijven houden bij het volgen van een leerling.
Wanneer je werkt met leerlingen met een TOS of slechthorendheid is het ontwikkelen van het fonemisch bewustzijn niet iets wat je aan het toeval kunt overlaten. Het vraagt om een doelgericht aanbod met een vaste routine. Je moet niet wachten tot ze “er aan toe zijn” want dan ben je vaak al te laat. Door het zwakkere werkgeheugen voor klanken en het zwakke taalgevoel zijn deze leerlingen afhankelijk van het aanbod op school.

Mijn mening?

1 keer in de week bij een taalcircuit oefenen met klanken is niet voldoende voor deze leerlingen. Meedoen met de dagelijkse taalkring is vaak ook niet voldoende, omdat ze daar altijd zullen proberen de beurt te ontlopen.. Je vraagt ze immers iets wat voor hen het moeilijkst is.
Deze leerlingen moeten er zelf actief mee aan de slag gaan, je moet ze dus bewust hiermee laten oefenen heel vaak en in veel verschillende vormen.
Het correct en vloeiend leren lezen en spellen is hiervan afhankelijk. En daar mee is dus ook het schoolsucces van deze leerling sterk afhankelijk van jouw aanbod in de klas.

 

Heb ik al je vragen kunnen beantwoorden?

Stel anders gerust je vragen hieronder in een reactie. Ik probeer ze zo snel mogelijk te beantwoorden.

Lees ook mijn andere blogartikelen over dit onderwerp.

 

Meertaligheid en TOS

Meertaligheid en TOS

Meertaligheid en TOS

Seizoen 3, aflevering 1

In gesprek met

Riet Grauwels

Seizoen 3, Aflevering 1

“Meertaligheid: Een kans, geen probleem”

Ik ben geboren in Vlaanderen en ben oorspronkelijk logopedist en stottertherapeut. Tegenwoordig werk ik al vele jaren bij de ambulante dienst van Auris in Goes.

Cursussen ontwikkelen op gebied van taalontwikkelingsstoornissen, daar ligt wel mijn hart en de meertaligheid is daar bijgekomen.
Ja, daar heb ik helemaal feeling mee! Misschien vanwege mijn eigen meertaligheid?

Riet Grauwels

Ambulant dienstverlener, logopedist, ontwikkelaar en trainer voor Auris Cursuscentrum, Koninklijke Auris groep

De Kracht van Meertaligheid en TOS in het Onderwijs:

Als specialist en ervaringsdeskundige binnen het onderwijs en de begeleiding van leerlingen met een taalontwikkelingsstoornis (TOS), krijg ik, Marita Teunisse, vaak vragen over hoe meertaligheid en TOS elkaar beïnvloeden. Om hier meer inzicht in te bieden, sprak ik met mijn collega Riet Grauwels, logopedist en specialist in TOS en meertaligheid. Haar inzichten deel ik in dit blog, afgewisseld met mijn eigen ervaringen.

Wat is TOS en hoe uit het zich?

 “Een taalontwikkelingsstoornis is een neurocognitieve ontwikkelingsstoornis die het leren, verwerken en onthouden van taal belemmert,” legt Riet uit. “Kinderen met TOS hebben moeite met praten, luisteren en taalbegrip, zowel in de moedertaal als in andere talen die ze leren. Bij ongeveer 5-7% van de kinderen komt TOS voor, wat betekent dat in elke klas gemiddeld één leerling met deze uitdaging te maken heeft.”
 TOS bij meertalige kinderen kan extra complex lijken. Het belangrijkste om te weten, benadrukt Riet, is dat TOS zich manifesteert in alle talen die een kind spreekt. Dit onderscheidt TOS van een blootstellingsachterstand, waarbij een kind onvoldoende input in een taal heeft gehad.

Het belang van een goede diagnose

 Hoe herken je een TOS bij een meertalig kind? Deze vraag stelde ik aan Riet, en ze benadrukte dat inzicht in de kwaliteit en kwantiteit van het taalaanbod thuis essentieel is.
“Tools zoals de ELS (Early Language Scale) en de Sneltest kunnen helpen om het niveau van taalontwikkeling te screenen,” vertelt ze. “Daarnaast is een uitgebreide anamnese onmisbaar, waarbij ouders worden bevraagd over de taalachtergrond en cultuur van het gezin.” Vanaf januari 2025 komt er via Deelkracht.nl een nieuwe, uitgebreide anamnese-lijst beschikbaar. Deze lijst, die niet alleen op taal focust maar ook op culturele aspecten en ouderverwachtingen, biedt volgens haar veel meerwaarde.

Meertaligheid: Een kans, geen probleem

 Riet maakte in dit gesprek meteen korte metten met een veelvoorkomend misverstand: meertaligheid is geen oorzaak van TOS. “Sterker nog, meertaligheid biedt juist kansen,” benadrukt ze. Uit onderzoek blijkt dat meertalige kinderen vaak sterkere executieve functies hebben, zoals het schakelen tussen taken en het oplossen van problemen.
Toch, merkt Riet op, zijn er ook uitdagingen. Meertalige kinderen met TOS kunnen bijvoorbeeld een langere stille periode hebben, waarin ze taal wel opnemen maar weinig spreken. “Die periode is normaal en hangt sterk samen met hoe veilig en geaccepteerd een kind zich voelt,” legt ze uit.

Wat kunnen scholen doen?

Riet vertelt in het interview enthousiast over mogelijkheden en kansen en geeft drie duidelijke richtlijnen:

 1. Stel een taalbeleid op

“Een helder taalbeleid dat meertaligheid omarmt, is een must,” zegt Riet. “Begin met een inventarisatie: hoeveel leerlingen hebben meerdere talen nodig in hun dagelijks leven? Samenwerking met ouders speelt hierin een sleutelrol. Een goed voorbeeld is de eerder genoemde anamnese-lijst, waarmee je als school direct vanaf het begin ouders kunt betrekken.”

2. Omarm de thuistaal

Riet benadrukt het belang van de thuistaal. “Het gebruik van de thuistaal in de klas is geen obstakel, maar een hulpmiddel. Door kinderen opdrachten eerst in hun moedertaal te laten maken en daarna in het Nederlands, verdiepen ze hun begrip. Het versterkt niet alleen de taalverwerving, maar ook hun zelfvertrouwen.”

 3. Gebruik praktische tools

“Er zijn inmiddels veel hulpmiddelen beschikbaar,” vervolgt Riet. “Een voorbeeld is de **VideoRoute Meertaligheid**, ontwikkeld door Nederlandse en Belgische experts. Deze reeks video’s en gespreksleidraden biedt concrete voorbeelden van hoe scholen meertaligheid kunnen integreren. Zo is er een video waarin bijvoorbeeld creatief schrijven wordt  ingezet: leerlingen werken eerst in hun eigen taal en schakelen daarna over naar het Nederlands. Inspirerend om te zien!”

De rol van de leerkracht

Leerkrachten spelen een cruciale rol in het stimuleren van de taalontwikkeling. Riet en ik bespraken enkele praktische tips: 

  • Stel open vragen: Vraag hoe een woord of zin in de moedertaal klinkt en vergelijk dit met het Nederlands.
  • Hanteer scaffolding: Bied tijdelijke ondersteuning, zoals woordkaarten of zinsstructuren, om nieuwe kennis op te bouwen.
  • Maak taal zichtbaar: Visualiseer verschillen tussen talen, bijvoorbeeld klanken of grammatica. Riet gaf als voorbeeld hoe het onderscheid tussen klanken als /u/ en /oe/ voor sommige kinderen een eyeopener kan zijn.

Sociale en emotionele impact

De sociaal-emotionele impact van TOS komt ook aan bod in mijn gesprek met Riet, die wees op de risico’s. “Kinderen met TOS lopen vaker risico op sociaal-emotionele problemen, zoals onzekerheid of teruggetrokken gedrag. Een veilige omgeving waarin meertaligheid wordt gewaardeerd, is daarom cruciaal,” aldus Riet. We bespreken samen als voorbeeld de Microsoft Translator-app, die gesprekken met ouders soepeler kan laten verlopen.

Blik op de toekomst

De vraag naar haar hoop voor de toekomst stelde ik aan Riet, en haar antwoord stemde optimistisch. “Nieuwe diagnostische tools en methodieken, zoals de uitgebreide anamnese-lijst en de VideoRoute Meertaligheid, bieden hoop. Deze ontwikkelingen zullen de begeleiding van meertalige kinderen met TOS verder verbeteren.”

Tot slot

Onze gezamenlijke boodschap aan collega’s in het onderwijs is duidelijk: zie meertaligheid niet als een probleem, maar als een kans. Door samen te werken met ouders, leerlingen en collega’s kunnen we het onderwijs inclusiever en effectiever maken.

Voor meer informatie over de besproken tools en methodieken, raadpleeg de onderstaande links en bezoek de websites van Deelkracht en Drongo.

 Samen bouwen we aan een taalrijke toekomst!

Beluister hieronder het hele gesprek met Riet Grauwels

Seizoen 3, Aflevering 1    |    45 min

Populaire afleveringen

Sterker in taal door spel

Sterker in taal door spel

Seizoen 3, aflevering 2. Sterker in taal door spel"Een goede taalontwikkeling is de basis om te komen tot communicatie en interactie, stelt ons in staat gedachten en emoties te benoemen en te ordenen, is van groot belang om te leren redeneren en problemen op te...

Lees meer
Meertaligheid en TOS

Meertaligheid en TOS

Seizoen 3, aflevering 1 In gesprek met Riet GrauwelsSeizoen 3, Aflevering 1 "Meertaligheid: Een kans, geen probleem" Ik ben geboren in Vlaanderen en ben oorspronkelijk logopedist en stottertherapeut. Tegenwoordig werk ik al vele jaren bij de ambulante dienst van Auris...

Lees meer
TOS in de zorg

TOS in de zorg

Seizoen 2, aflevering 5 In gesprek met Annemiek DeijSeizoen 2, Aflevering 5 "wij richten ons vooral op de sociaal communicatieve redzaamheid" Wat we heel fijn en belangrijk vinden om samen te werken met de school, de ambulant begeleider en de ouders van een leerling...

Lees meer
In gesprek met een TOSbegeleider

In gesprek met een TOSbegeleider

Seizoen 2, aflevering 4 In gesprek met Angela van de WegTOS begeleiding bij Ziezo ALmere   In deze aflevering ga ik in gesprek met TOSbegeleider Angela van de Weg.Zij is orthopedagoog en heeft zich gespecialiseerd als begeleidervan leerlingen met een TOS.TOS is...

Lees meer
TOS en de missie van Hayat

TOS en de missie van Hayat

In gesprek met Hayat BoulahfaTOS en de missie van Hayat!  Hayat is moeder van 3 kinderen waarvan een zoon met een TOS.  Hayat heeft een missie! #TOSopdekaart krijgen bij zoveel mogelijk mensen.   Seizoen 2, aflevering 3Seizoen 2, Aflevering 3 " Af en toe komt er...

Lees meer
Tos op de kaart voor ouders

Tos op de kaart voor ouders

Seizoen 2, aflevering 2 In gesprek met Kitty Loduvica- HiertSeizoen 2, Aflevering 2 "Een gezin is als een huis, je moet  erop kunnen bouwen" Mijn zoon Logan heeft een TOS. Maar deze diagnose hebben we niet zomaar gekregen, daar hebben we een ware zoektocht en strijd...

Lees meer
Taal en de greenscreenbox

Taal en de greenscreenbox

Seizoen 2, aflevering 1 In gesprek met Petra Mestrom van MonopTaal en de greenscreenbox   Petra mestrom is de bedenker en ontwerpster van de Greenscreenbox.Een handig en praktisch inzetbaar tafelmodel om de greenscreentechniek in de klas, op de BSO of in de...

Lees meer
KETprojecten en taalontwikkeling deel 2

KETprojecten en taalontwikkeling deel 2

Seizoen1, aflevering 10 KETprojecten en taalontwikkeling deel 2  Seizoen 1, Aflevering 10 "Mijn hoofddoel is inspireren"  In dit tweede deel, een vervolg op aflevering 9, spreek ik met Juf Sanne van Kleuteruniversiteit over projecten die speciaal bedoeld...

Lees meer
Ketprojecten en taalontwikkeling

Ketprojecten en taalontwikkeling

Seizoen 1,  aflevering 9 Ketprojecten en taalontwikkeling Deel 1Wat kunnen KET projecten toevoegen aan jouw taalonderwijs?  Seizoen 1, Aflevering 9 "Woordenschat lessen moeten niet geïsoleerd worden aangeboden"  In dit eerste deel van de Podcast: ...

Lees meer

Elke maand een nieuwe aflevering luisteren?
Abonneer je hier direct via soundcloud!

Of ga in de Spotify app naar de drie  puntjes en klik op abonneer.

 

Wil je zelf een keer te gast zijn?

Stuur mij een mail via info@digitaalspeciaal.nl 

Abonneer je op mijn nieuwsbrief, voor al het laatste nieuws!

Review TOS in basisonderwijs en speciaal basisonderwijs

Review TOS in basisonderwijs en speciaal basisonderwijs

Review TOS in basisonderwijs en speciaal basisonderwijs

Taalontwikkelingsstoornissen in het basisonderwijs en speciaal basisonderwijs

    Er is een nieuw boek van Bernadette Sanders op de markt gekomen. TOS in het basisonderwijs en speciaal basisonderwijs.
    In haar reeks: TOS in de klas, TOS en het jonge kind, TOS in het VO en MBO is dit nu het vierde boek. 

    Als professional  in het cluster 2 onderwijs  werd ik natuurlijk ontzettend nieuwsgierig bij de aankondiging van dit boek. Wat zou TOS in het basisonderwijs en speciaal basisonderwijs nog kunnen toevoegen op de toch al complete reeks?
    Welke nieuwe inzichten of
    interessante toevoegingen zou ik in dit boek kunnen vinden?

    In dit blog neem ik je mee door het boek en ik kan je alvast dit vertellen. TOS in het basisonderwijs en speciaal basisonderwijs. is zeker de moeite waard en een prachtige aanvulling op de toch al waardevolle reeks.

    Inhoud van het boek

    Uitleg van een taalontwikkelingsstoornis

    Het boek heeft weer een sterke start  met de uitleg over ‘Wat is taalontwikkelingsstoornis’, een korte uitleg over het spraaktaalsysteem. Dit maakt het voor de lezers die da andere boeken hebben gemist een goede introductie.

    Signaleren van een taalontwikkelingsstoornis

    Vervolgens kun je lezen hoe kun je het signaleren en vind je onder meer het fijne schema terug met de rode vlaggen van Visser-Bochane e.a., 2017, en de ELS.
    Via  de uitgeverij kun je trouwens alle in het boek aanbevolen signaleringslijsten  direct gratis downloaden. Het rode vlaggen schema kun je ook hier vinden.

    Taalontwikkelingsstoornis en de link naar de praktijk

    Zoals we gewend zijn van de boeken van Bernadette Sanders, vind je regelmatig een blauw geaccentueerd stukje tekst in het boek waarin quotes van onderzoekers of TOS leerlingen staan vermeld. Dit maakt de informatie steeds helder, herkenbaar en zorgt ervoor dat het boek makkelijk leest.

    Taalontwikkelingsstoornis en Psycho-educatie

    Waar ik zelf erg benieuwd naar was waren de hoofdstukken rondom TOS en de sociaal emotionele ontwikkeling, het belang van Psycho-educatie en TOS in relatie tot executieve functies. 
    In het tweede deel van het boek schrijft Bernadette Sanders namelijk  uitgebreid door over de relatie tussen gedrag en TOS.

    Taalontwikkelingsstoornis, taalaanbod en leesonderwijs

    In het derde deel van het boek lees je meer over meertaligheid en TOS, de verschillende mogelijkheden tot interactie, het taalaanbod, de taalstimulering en over TOS en de relatie tot lezen, rekenen en dyslexie.
    Ze sluit daarna af met het belang van een goede overdracht naar het vervolgonderwijs.

    Tot slot vind je nog een mooie lijst met tips voor materialen, belangrijke websites en verwijzingen naar literatuur en artikelen.

    Het kind met TOS  is beperkt in zijn communicatieve redzaamheid waardoor het extra moeilijk is om met zelfvertrouwen deel te nemen aan de sociale wereld om zich heen.

    (TOS in het BO en SO, Bernadette Sanders, 2023)

    Over de schrijver

    Bernadette Sanders is orthopedagoog en is betrokken bij VVE trajecten van kinderen met taalontwikkelingsstoornis. Zij is werkzaam geweest als ambulant begeleider bij cluster 2 waar zij kinderen met TOS in alle leeftijdsgroepen begeleidde in het regulier onderwijs. Bernadette heeft als specialismen  TOS (Taalontwikkelingsstoornissen), taalontwikkelingsachterstanden (TOA),  dyslexie en alles wat samenhangt met deze problematiek.
    Dit is dan ook een terugkerend onderdeel in de trainingen en lezingen die ze met haar bedrijf  Smartonderwijs verzorgt.
    Daarnaast is Bernadette Sanders auteur en heeft zij inmiddels 4 boeken geschreven over Taalontwikkelingsstoornissen en de Communicatiekaarten TOS ontwikkeld.
    Op haar website Smartonderwijs vind je ook diverse gratis downloads en kun je jezelf abonneren op haar nieuwsbrief.

    Met de juiste hulp en begeleiding, ‘passend en op maat’, leren kinderen te vertrouwen in hun eigen mogelijkheden en kunnen ze groeien in hun leerproces en wordt hun zelfbeeld en gevoel van autonomie sterker en daarmee ook de motivatie voor school en leren.

    TOS in bo en sbo, Sanders 2023

    Waarom je dit boek over taalontwikkelingsstoornis moet lezen

    Een waardevolle aanvulling op het boek taalontwikkelingsstoornis in de klas

    Dit boek is zeker de moeite waard om te lezen. Het is een waardevolle aanvulling op het eerste boek van Sanders: Taalontwikkelingsstoornis in de klas.
    Zoals ik al zei was ik erg benieuwd naar de hoofdstukken rondom communicatieve redzaamheid,  sociaal emotionele ontwikkeling, psycho-educatie en executieve functies in relatie met TOS.
    Dit gedeelte is echt een passend vervolg op die eerdere boeken. Het is een aanvulling voor iedere professional die werkt met leerlingen met een taalontwikkelingsstoornis.
    Je leest in die hoofdstukken bijvoorbeeld meer over de definitie van die lastige term communicatieve redzaamheid. Daar wordt  zo vaak over gesproken in verslagen en gesprekken. 
    Maar wat is het nu precies?
    Wat betekent communicatief redzaam zijn in sociale situaties?  Wat doen woordvindingsproblemen met een kind?
    Door de uitleg in het boek en de handige observatielijsten (gratis downloads op de site van de uitgeverij) wordt de informatie meteen bruikbaar in de praktijk.

    Taalontwikkelingsstoornis en sociaal emotionele ontwikkeling

    In het hoofdstuk over sociaal emotionele ontwikkeling en het belang van Psycho-educatie vertelt de schrijfster over de nieuwste inzichten vanuit onderzoek ten aanzien van Theory of Mind, de rol van innerlijke taal en sociale competentie in relatie met een TOS.
    Hierover schreef ik al eerder in een ander blog “taal in het kwadraat”.
    Een mooie link naar de praktijk vind je vervolgens in de uitleg over bijvoorbeeld  “de Tas van Tom” en het gebruik van spelscripts. Daarmee ondersteun je de innerlijke taal en stuur je het handelen aan.

    Psycho educatie en taalontwikkelingsstoornis

    Er worden in dit boek ook een paar methodieken voor Pyscho-educatie benoemd waarmee je in gesprek gaat met het kind en het zelfbeeld kan versterken.
    Als belangrijkste onderdeel voor psycho-educatie wordt benoemd de basisbehoeften van de TOS leerling : autonomie, relatie en competentie.

     

    Methodieken voor psycho-educatie bij taalontwikkelingsstoornis

    De methodiek Spraak-taal-kids van Jet Isarin  en Pe-TOS van Kentalis worden kort besproken.
    Kindgesprekken worden benoemd en het werken met behulp van faciliteitenkaarten wordt besproken, aangevuld met de inzet van ondersteunend tekenen. (Pien van der Most, ondersteunend tekenen bij TOS)

    In dit hoofdstuk had ik eerlijk gezegd gehoopt meer informatie te krijgen.
    Psycho-educatie bij leerlingen met een taalontwikkelingsstoornis is een van mijn persoonlijke speerpunten geworden van de laatste paar jaar in mijn werk als begeleider van TOS leerlingen en hun leerkrachten.
    Vanuit mijn eigen praktijk zet ik inmiddels verschillende werkvormen in om op een creatief en visuele manier in gesprek te gaan met de leerling over zijn of haar kwaliteiten, hulpvragen en persoonlijke ontwikkelingsdoelen.
    Hierbij gebruik ik onder meer de methodiek  kind op de kaart  en individuele beeldcoaching bij TOS.
    Het werken met een “tweede taal” door gebruik te maken van materialen, poppetjes en creatieve opdrachten is ook erg fijn voor leerlingen met een taalontwikkelingsstoornis.
    Creatieve beeldcommunicatie geeft een leerling de mogelijkheid om creatief vorm en beeld te geven aan zijn innerlijke taal.
    Karin Bezemer heeft hier de prachtige Via Crea methode voor ontwikkeld.
    En natuurlijk hoort wat mij betreft de inzet van digitale tools zoals de Greenscreenbox en Book Creator hier ook bij.
    Verder zijn er in de wereld van kindercoaching  nog veel meer materialen, werkvormen en spellen vindbaar waarbij taal en communicatie ontwikkelingsdoelen zijn.
    Kijk voor educatieve spellen zeker eens op de site van K2 publisher.nl

    Benieuwd naar mijn werkvormen?
    Hou dan deze website of mijn nieuwsbrief in de gaten.

    Is TOS in het basisonderwijs en speciaal basisonderwijs de aanschaf waard?

    Deze vraag kan ik met een volmondig JA beantwoorden.
    Bernadette Sanders levert opnieuw een goed en praktisch boek wat je makkelijk leest en waar je veel informatie uit kunt halen voor jouw eigen praktijksituatie.
    Of dat nu is als leerkracht, als leerlingbegeleider, als IB’er of als ambulant en/of pedagogisch dienstverlener.
    De aandacht voor de sociaal emotionele ontwikkeling, de communicatieve redzaamheid  en de relatie tussen taalontwikkelingsstoornis en de executieve functies vind ik een erg waardevolle aanvulling op de al bestaande boekenreeks van Sanders.  Het hoofdstuk over meertaligheid en TOS smaakt naar meer. Misschien een tip voor een volgende uitgave?

    Praktische tips voor taalontwikkelingsstoornis

    In het laatste gedeelte van het boek vind je veel praktische  tips voor methodieken voor taalonderwijs en woordenschatontwikkeling.
    Hier worden via een korte omschrijving onder meer  de VAT principes, de DGM gesprekstechniek, De vertelketting, de Praatdomino, het viertakt model, het creëren van een taalbad, LOGO 3000 nog een keer benoemd. 
    Voor professionals die leerlingen begeleiden op school is het hoofdstuk over TOS en de relatie tot lezen, begrijpend lezen, rekenen en dyslexie ook zeker een aanrader. In 30 pagina’s krijg je  een mooi en handig overzicht met heel veel praktische tips en voorbeelden van de complexiteit van bijvoorbeeld school- en rekentaal. 

    Dus mocht je de andere boeken van Bernadette Sanders nog niet hebben gelezen, dan is dit boek misschien wel een mooie start om je te verdiepen in de complexe wereld van de TOS leerling en zijn/haar hulpvragen.

     

    Taalontwikkelingsstoornissen
    in het basisonderwijs en speciaal basisonderwijs
    Doelgroep:po/so
    Uitvoering: paperback
    Formaat:17 x 24
    Omvang: 302  pagina’s
    ISBN 9789401496711 – NUR 840, 842
    Druk: 1e
    Auteur: Bernadette Sanders

    Heb jij dit boek al gelezen?

    Laat me dan weten welk hoofdstuk voor jou waardevol was.

    Deel dit bericht zodat meer mensen geïnspireerd kunnen raken om dit boek te gaan lezen. 

    Want samen zetten we TOS op de kaart !

    Schooltas inpakken met een app

    Schooltas inpakken met een app

    Schooltas inpakken met een app

    TOStips.nl heeft een een superhandige tool uitgebracht.
    De Schooltas inpakken web-app voor kinderen met (en zonder) een taalontwikkelingsstoornis (TOS).

    Je staat er niet altijd bij stil, maar ogenschijnlijk simpele opdrachten (denk aan: ga naar je bed of pak je schooltas in, ga je eten maken) zijn voor kinderen en jong-volwassenen met TOS vaak erg lastig.
    Als je er goed over nadenkt zijn deze ‘simpele opdrachten’ natuurlijk in werkelijkheid helemaal niet zo simpel en bevatten ze vaak meerdere opdrachten in één.
    Ga naar je bed’, betekent vaak ook: “rond af waar je mee bezig bent, ga naar je kamer, doe pyjama aan, ga je tanden poetsen en pak je schooltas in als je de volgende dag naar school moet”.

    Bron: www.Tostips.nl 

    Voor kinderen met een TOS zijn deze opdrachten vaak lastig om uit te voeren. 
    De innerlijke taal, waarmee ze hun eigen denkstappen verwoorden in hun hoofd tijdens het uitvoeren van deze opdrachten, wordt vaak verstoord. Ook hebben ze vaak problemen met planning en andere executieve functies.
    Met deze web-app kun je het kind met TOS of andere planningsproblemen heel goed helpen door samen de app te vullen per dag en dagelijks de stappen door te lopen . Natuurlijk is het ook handig om door jongeren zelfstandig te laten gebruiken.
    Doordat je alles visueel op een rijtje zet creëer je rust in het hoofd en start je relaxt de schooldag. 

      Een routine klus die vaak teveel frustratie kan opleveren

      Dit keer gaat deze review daarom over een digitaal hulpmiddel dat veel frustratie of teleurstelling kan voorkomen. Een leerling of jongere met een TOS wil ook graag zelf de regie krijgen, maar heeft daar soms wel wat hulp bij nodig.
      Via de website TOStips.nl kwam ik deze handige tool tegen die daar bij een beetje kan helpen.

      Over de makers

      TOStips.nl is de digitale gids voor (meertalige) ouders van jongeren met een TOS.

      Op de website vind je tips over TOS en meertaligheid, signalering, onderwijs, behandeling en ondersteuning.
      Ook vind je er bijvoorbeeld tips voor websites, links of literatuur.

      Hieronder zie je de redenen waarom TOStips.nl de GRATIS ‘schooltas inpakken’ web-app heeft ontwikkeld.

      1. Altijd de juiste schoolspullen bij je.
      2. Met een gerust gevoel naar school en in de klas.
      3. De app kun je samen met je ouders invullen en hem inrichten zodat de app jou het beste helpt.
      4. Je kunt de app inrichten in elke gewenste (moeder)taal en wijzigen als dat nodig is.

      Bekijk hieronder de video van TOStips.nl

       

      Ik zit voortaan rustig in de klas dankzij deze tool op mijn telefoon.

       

      TIPS voor gebruik

       

      Waar is het te vinden?

      Voordat jullie nu massaal gaan zoeken naar deze app in de appstore of in Google Play… de app is een zogenaamde webapplicatie/web-app.
      Hij draait op iedere browser. Je hoeft dus niets te downloaden.
      In het filmpje hierboven zie je dat er wellicht wel in de toekomst een app zal komen, maar op het moment van schrijven van dit blog is dit nog niet het geval.

      Je kunt op de web-app zelf het rooster invullen en daarbij zelf aangeven wat je elke dag het beste mee kan nemen in de schooltas.  Alle info hierover kun je vinden via deze link.

      De app is bedoeld om ervoor te zorgen dat de leerling/ de jongere alle juiste spullen inpakt, zelfstandig, voor een goede start van de dag en de lessen.

      In mijn werk als ambulant dienstverlener cluster 2 zal ik deze app zeker gaan aanbevelen naar ouders in de bovenbouw of op het VO. 
      Vooral die leerlingen die moeite hebben met organiseren en plannen, wat bij TOS bijna altijd het geval is, zullen baat hebben bij deze web-app.\

       

       

      Hoe gebruik ik de web app op mijn telefoon?

      De link kun je het beste op je telefoon openen, want die heeft bijna iedereen altijd bij zich.
      Je kunt vervolgens een icoontje op je home-screen van je telefoon plaatsen om de web-app in het vervolg steeds makkelijk te openen.

      Website op Startscherm Android-toestel zetten:

      1. Open de browser Chrome. 
      2. Ga naar de website die u op het Startscherm wilt plaatsen. 
      3. Tik rechtsboven op een pictogram met drie stipjes. 
      4. Tik op Toevoegen aan startscherm.
      Een websitesymbool in het beginscherm van de iPhone zetten:
      1. Klik terwijl de website is geopend op. in de menubalk
      2. Scrol omlaag in de lijst met opties en tik vervolgens op ‘Zet op beginscherm
      3. Als je ‘Zet op beginscherm‘ niet ziet, kun je dit toevoegen.

      Ga jij deze app gebruiken of aanbevelen?

      Ik ben benieuwd naar jouw reactie

       

      Limited Offer

      Get 10 free images.

      Yes, I’m a dummy text. Anyway I look nice and useful in some ways. Thanks. I know also latin. Lorem ipsum sit amet is my favourite concept.

      Omnidu app vernieuwd

      Omnidu app vernieuwd

      Omnidu app vernieuwd

      Omnidu app nu beschikbaar

       Sinds een aantal jaren ben ik al fan van de digitale tool Omnidu.
      Onlangs is de website vernieuwd en het aanbod uitgebreid met een nieuwe gratis app. De Omnidu app.
      Reden genoeg dus om dit nieuws over Omnidu en de app met jullie te delen, want deze waardevolle tool is nog steeds één van mijn favoriete digitale tools.

      Wat is Omnidu?

      Omnidu is een digitaal platform met bijbehorende app, ontwikkeld vanuit het onderwijs zelf en is een handige tool om op maat gesneden digitale oefenstof te maken. Heel veel scholen in Nederland en daarbuiten gebruiken Omnidu inmiddels en delen het materiaal met elkaar via het platform.
      Omnidu is een gebruiksvriendelijke omgeving. Met een paar klikken creëer je in een paar simpele stappen een leermodule die perfect passend is voor jouw leerlingen zonder onnodige reclames of andere afleidingen. Dit wordt een Omnidule genoemd.
      Doordat jij als maker de inhoud bepaalt, kun je de Omnidules inzetten voor allerlei vakken, doelen of verwerkingsmomenten.

      Hoe werkt Omnidu?

      Als maker kun je kiezen uit het invoegen van een tekst, een foto, een geluid of video en deze worden vervolgens gebruikt in verschillende oefenvormen die vanzelf worden gegenereerd.
      Voorafgaand kun je kiezen welke oefening je aan jouw leerstof wilt verbinden.
      Je hebt keuze uit lotto-, rubriceer-, volgorde-, en memory oefeningen.
      Omnidu is geschikt voor leerlingen in het primair en vervolgonderwijs.
      Door de gebruiksvriendelijkheid is het ook heel goed bruikbaar om leerlingen zelf aan de slag te zetten met het maken van een Omnidule. Ze verwerken niet alleen de leerstof hiermee, maar worden meteen spelenderwijs digivaardiger.

      Meer lezen in een van mijn eerder blogs? Lees hier verder.

      Website vernieuwd

       Sinds kort is de website volledig vernieuwd. 
      Op de nieuwe homepage vind je alle gegevens om aan de slag te gaan.
      In eerdere blogs beschreef ik al vaker mijn enthousiasme voor dit platform en ik ben blij om te zien dat er nog steeds de mogelijkheid is om een gratis account aan te maken. Hiermee kun je zelf 5 gratis Omnidules aanmaken en dus alles uitproberen.
      De openbare bibliotheek is voor iedereen bereikbaar en bruikbaar.
      Voor tips in de praktijk verwijs ik je graag naar een van mijn eerder blogs of zoek op deze site met het zoekwoord Omnidu.

       

      Gratis Omnidu app toegevoegd

      Onlangs is de gratis app gelanceerd voor Android en iPad. Hiermee kunnen leerlingen (en volwassenen) via een iPad, een Android tablet of een Chromebook gebruik maken van dit platform.
      De Omnidules zij  in de app herkenbaar aan een eigen kleur per soort oefening.
      De werkwijze is niet veranderd, maar via de app werkt het allemaal nog iets gestroomlijnder.
      Voor leerlingen met een specifieke beperking, zoals slechtziende, auditief of motorisch beperkte leerlingen, kent Omnidu vele instellingen om het zelfstandig gebruik van de app mogelijk te maken op een tablet.
      Ook voor leerlingen met een zeer ernstige beperking is Omnidu een bruikbare digitale tool.

      Daarnaast zie ik ook heel veel mogelijkheden voor NT2 scholen om hun thematisch onderwijs nog meer visueel en auditief te ondersteunen.
      Dat is de grote en unieke kracht van Omnidu

      *Bron: Vives 180, jan-feb 2023, Leen Shames.

       

      Mijn mening over de Omnidu app

      De app ziet er strak en overzichtelijk uit.
      De kleuren per Omnidule-soort geven meteen een goed overzicht.
      Met de filterfunctie kun je zoeken op auteur, maar ook op soort oefening en natuurlijk op je eigengemaakte Omnidules.
      Jammer is het wel dat sommige Omnidules in de openbare bibliotheek niet met audio zijn aangevuld.
      Voor de taalzwakke leerling, de NT2 leerling of de visueel beperkte leerling is dit juist een van de sterke punten van deze app.
      Gelukkig is het vrij eenvoudig om een Omnidule te hergebruiken en aan te vullen met jouw eigen ingesproken tekst/taal of afbeeldingen.

      De instellingen voor beheer zijn nog niet aanpasbaar in de app, maar dit is via inloggen op de website heel makkelijk geregeld.

      Kortom, ik ben enthousiast!
      Voor mijn leerlingen met een taalontwikkelingsstoornis ben ik altijd op zoek naar apps en tools die taal meer betekenisvol kunnen maken. Dat is in dit geval helemaal gelukt.
      Ik ga deze app dan ook zeker toevoegen aan mijn persoonlijke toolbox.

      Bekijk hieronder mijn zelfgemaakte promofilmpje wat ik vaak gebruik bij een workshop rondom digitale apps en tools voor de taalontwikkeling.

      Heb jij Omnidu al ontdekt?

      Laat mij weten hoe jij dit platform al in hebt gezet

      of hoe je het wilt gaan gebruiken.

       

      Geinspireerd? 

      Deel dit bericht (druk op het pijltje rechtsboven) zodat meer mensen geïnspireerd kunnen raken om hiermee aan de slag te gaan. 

       

      Review taal in het kwadraat

      Review taal in het kwadraat

      Review taal in het kwadraat

      Taal in het kwadraat

       In deze review het boek van prof. dr. Constance Vissers e.a. over TOS, innerlijke taal en executieve functies.
      TOS ofwel taalontwikkelingsstoornis blijft een van de meest onbekende diagnoses, maar gelukkig wordt er steeds meer onderzoek gedaan naar alle facetten van de taalontwikkeling en daarmee samenhangende problemen. In dit boek wordt de focus gericht op de innerlijke taal, de executieve functies, Theory of Mind en omgevingsfactoren.

      Wat is innerlijke taal?

      Voor een antwoord op deze vraag kijkt Taal in het kwadraat door een neuropsychologische bril naar kinderen met TOS. Gedrag wordt ontrafeld in termen van (innerlijke) taal, executief functioneren, 

      De blik door deze bril en de voorbeelden uit zorg en onderwijs zijn een inspiratiebron voor iedereen die werkt met kinderen met TOS.

      Kinderen met een taalontwikkelingsstoornis (TOS) hebben niet alleen moeite met taal, maar vaak ook ernstige sociaal-emotionele problemen.
      Sommigen reageren angstig, onzeker op contact en trekken zich terug. Anderen vertonen juist druk, ongecontroleerd of agressief gedrag.
      Vaak hebben ze moeite met het aangaan en onderhouden van vriendschappen. Kinderen met TOS zitten dan ook vaak niet lekker in hun vel.
      Hoe komt dat? Wat gaat er nu schuil achter deze problemen in de sociale interactie en het welbevinden? 


      In dit boek wordt dus met een neuropsychologische bril gekeken naar het gedrag van kinderen met TOS.
      De auteurs beschrijven helder dat dit gedrag wordt beïnvloed door de omgeving, de hersenen én de cognitieve vermogens, zoals de executieve functies en het vermogen om emoties en gedachten van jezelf en anderen te begrijpen.

      Kinderen met TOS hebben juist op deze gebieden beperkingen, omdat ze er taal voor nodig hebben: taal om met anderen te communiceren en ‘innerlijke taal’ om met zichzelf te communiceren.
      Als ouders en professionals in onderwijs en zorg zich hier (meer) bewust van zijn, kunnen zij kinderen met TOS beter gaan ondersteunen.

      Mijn mening


      Taal in het kwadraat is theoretisch stevig onderbouwd en bevat vele herkenbare situaties uit de praktijk van onderwijs, zorg en opvoeding. Daarmee is het een inspiratiebron voor iedereen die werkt met kinderen met TOS.

       

      Auteurs van dit boek

      Prof. dr. Constance Vissers (klinisch neuropsycholoog), dr. Jet Isarin (filosoof), dr. Daan Hermans (cognitief psycholoog) en dr. Ina Jekeli (gezinssocioloog) zijn verbonden aan Kentalis en werken samen aan het beter begrijpen van kinderen met TOS. 

      ISBN  9789492525871
      Omvang:  140 pagina’s
      Uitvoering:  paperback

      Heb jij dit boek al gelezen?

      Laat me weten wat je ervan vond in een reactie hieronder

      Je titel komt hier

      Sluit je blog altijd af met een oproep of een vraag.

      Vraag bijvoorbeeld of mensen meer tips weten of vraag hoe ze iets in gaan zetten in hun praktijk?

       

      Je kunt het succes van je blogs ook een handje helpen door expliciet de hulp van je lezer te vragen. Vaak worden artikelen niet gedeeld op sociale netwerken, omdat dat gewoon niet in het systeem van mensen zit. Er is niets mis mee om ze gewoon te wijzen op de mogelijkheid.

      Zo kreeg mijn artikel met QR code tips op social media meteen veel likes, maar het werd nauwelijks gedeeld. Wanneer je hierom gaat vragen, lukt dit vaak beter.

      Als experiment voeg je bijvoorbeeld onderstaand zinnetje toe:

      Deel dit bericht (druk op het pijltje rechtsboven) zodat meer mensen geïnspireerd kunnen raken om hiermee aan de slag te gaan. 

      Zorg wel dat je dit truukje niet iedere keer gebruikt

      Limited Offer

      Get 10 free images.

      Yes, I’m a dummy text. Anyway I look nice and useful in some ways. Thanks. I know also latin. Lorem ipsum sit amet is my favourite concept.

      Wil jij creatief aan de slag met taal en digitale tools?

      Bekijk dan al mijntrainingen in de Digitaalspeciaal Online Academy!

      Volg vanuit je eigen huiskamer op jouw eigen tempo en tijdstip mijn online trainingen en masterclasses.

      Via deze mailinglijst ontvang je meteen een kortingscode waarmee je kortingen kunt krijgen tot 50%!
      Ook ontvang je als eerste het laatste nieuws over de Digitaalspeciaal Online Academy.

      Bedankt! Je bent succesvol ingeschreven. Ik beloof je dat ik je niet ga spammen, wil je echter toch uitschrijven dan kan dat natuurlijk altijd onderaan elke mail. Bij Gmail en Hotmail komen mijn mails vaak in SPAM terecht. Wil geen enkele mail missen? Voeg mijn mailadres dan toe aan jouw lijst met vertrouwde contacten of bij Gmail aan de mailbox Primair. Groet, Marita

      Pin It on Pinterest