Een nieuw schooljaar
Een nieuwe klas met nieuwe leerlingen.
De kans is groot dat daar een of meerdere leerlingen tussen zitten met een TOS (taalontwikkelingsstoornis).
In dit artikel handvatten en tips voor de taalverwerking, visualisering, sociaal emotionele ontwikkeling en het dagritme.
Handvatten voor de start van het schooljaar.
Voor veel kinderen is het nieuwe schooljaar spannend. De juf, de kinderen, alles is nieuw, spannend en soms ( of vaak) beangstigend.Voor het jonge kind met een TOS (taalontwikkelingsachterstand) is zo’n start extra lastig.
Een nieuwe klas, nieuwe kinderen, nieuwe emoties.
Al die indrukken in zo’n eerste periode komen overdonderend binnen bij alle jonge kinderen, maar zeker bij kinderen met een TOS.
De taalverwerking.
Als voorbeeld een jongen met een TOS. Hij liet tijdens het SIMEA-congres van 2018 een filmpje zien waarin heel duidelijk werd uitgelegd wat TOS doet met de taalverwerking in de hersenen.
Bij alle mensen komt informatie de hersenen binnen door een combinatie van visuele en auditieve input, het brein verwerkt deze informatie en slaat het op. Bij kinderen vraagt dit nog vaak veel herhaling, maar ook dan zal de informatie op den duur opgeslagen worden op de juiste plek. Het kind kan, als het ware, door een aantal herhalingen deze informatie ” in de juiste kamer op de juiste plank” plaatsen.
Een jonge leerling kan zowel de visuele input (plaatjes, filmpjes, voorbeeldgedrag, spel), als de auditieve input (vertellen door de juf of meester, voorlezen, luisteren naar kinderen) goed scheiden en opslaan.
Bij jonge leerlingen met een TOS gaat dit anders.
Het is alsof alle informatie door een veel te klein deurtje de hersenen in wordt geduwd en in dat kamertje ligt vervolgens alles door elkaar!
Logischerwijs kan het kind de aangeboden informatie slecht terugvinden in zijn of haar geheugen,
Het kind weet het niet meer, raakt gefrustreerd wanneer men erom vraagt en trekt zich terug of wordt boos.
Maar….wanneer de aangeboden informatie gepaard gaat met een visueel geheugensteuntje is de kans groter dat de leerling de informatie wel in de juiste “kamer” opslaat. Echter zelfs dan kunnen de “planken” met informatie nog steeds overvol of door elkaar liggen.
Wat als je die aangeboden informatie een handig geheugensteuntje zou geven?
Bij alles wat je een jonge leerling met een TOS aanbiedt is een visuele geheugensteun onmisbaar.
Kinderen met een TOS zijn namelijk erg visueel ingesteld.
Maak pictogrammen, visualisaties, geef voorbeeldspel, voorbeeldgedrag. Alles visueel graag.
Doe dit met tekeningen, verhalen die je opschrijft met foto’s erbij, kant en klare pictogrammen, neem het kind mee en wijs dingen aan.
Herhaal hierbij veelvuldig de juiste woorden in een goede zin.
Het kind zal zich nu makkelijker de dingen herinneren en het zal de aangeboden informatie ook sneller op de juiste manier, met de juiste bijpassende taal, opslaan.
Kinderen met een TOS hebben behoefte aan “kapstokken” om kennis aan op te hangen, geef die dus ook met bijvoorbeeld een mindmap per thema of per prentenboek.. Geef bij begrijpend luisteren een hulpmiddel zoals een mindmap of een woordveld zodat informatie beter blijft hangen en makkelijker kan worden teruggehaald.
De sociaal emotionele ontwikkeling.
Deze is bij jonge kinderen met TOS vaak verstoord. Ze voelen zich sneller onveilig doordat ze vaak dingen niet kunnen volgen en niet snappen.
Je kunt hier met taal op inspelen door spelletjes, regels en routines vaak en op vaste momenten aan te bieden. Zorg voor rust en regelmaat, het lijken misschien ouderwetse waarden, maar voor leerlingen met een TOS zijn ze goud waard. Het geeft houvast en een veilig gevoel.
Hoe maak je iets duidelijk, wanneer je daar zelf de juiste woorden niet voor hebt?
Hoe herken je bij jezelf gevoelens van angst, paniek, boosheid of heimwee wanneer je hier amper of geen innerlijke taal voor hebt.
Een kind met TOS heeft weinig innerlijke taal tot zijn beschikking om gevoelens bij zichzelf te beredeneren en zal dus uit impulsen handelen.
Belangrijk dus voor de omgeving, de professionals, dit te zien, te verwoorden en vooral hulp te bieden met voorbeeldgedrag met daarbij adequate taal.
TIP:
Neem het kind bij de hand en verwoord wat je ziet en laat vervolgens zien wat de bedoeling is. Benoem alles en herhaal dit regelmatig.
Laat goed gedrag zien, maak het zichtbaar bij andere leerlingen, geef veel complimenten en benoem vooral met de juiste woorden wat er goed gaat en waarom.
Het nieuwe dagritme en veiligheid.
Vaak worden in onderbouwgroepen de routines door middel van spelletjes aangeleerd. Het herkennen van elkaars naam, het wc bezoek, het omgaan met materialen en de regels van de klas, het ritme van de dag worden meestal auditief aangeboden.
De meeste kinderen hebben hier genoeg aan en passen zich al snel aan.
Jonge kinderen met TOS hebben echter meestal veel moeite met auditieve taalverwerking. Ze onthouden niet alles van wat er is gezegd, bij spelletjes of liedjes is het gezellig, maar is er ook veel omgevingsruis waardoor auditief opnemen van informatie extra moeilijk wordt.
Na een ochtend zijn ze vaak al overprikkeld en kan er echt niets meer bij.
Als juf of ouder kun je het kind hier wel extra in ondersteunen.
Maak routines en regels duidelijk met pictogrammen, hang die zichtbaar op en bespreek ze nog eens een extra keer. Ook in de tweede en derde week (en daarna).
Kinderen met TOS hebben baat bij veel herhaling.
Een goede manier is ook om een maatje aan te wijzen die dit kind tijdens de dagelijkse routines en regels helpt met herinneren of het goede voorbeeld kan geven.
Bespreek regelmatig als groep, maar ook individueel, wat er allemaal al goed gaat en geef complimenten.
Loop met de kinderen aan het begin van het jaar de school rond, bespreek wat je ziet en wat de regels hierbij zijn, Maak er foto’s van en gebruik dit later in een visualisatie. Deze visualisatie kun je op een later moment weer eens terugpakken, laat ze vertellen wat ze er nog van weten. Misschien kunnen ze dan ook dingen aanvullen die ze inmiddels hebben geleerd.
Ik begrijp het kind niet?
Soms kan het voorkomen dat jij of een andere leerling het kind met TOS niet begrijpt. Het spreekt onverstaanbaar of heeft geen woorden voor wat het wil zeggen.
Geef dan tips en handvatten aan die leerling met TOS.
Een voorbeeld: “Laat het maar zien, wijs het maar aan, bedoel je misschien……?” Benoem daarna wat je ziet, en geef hiermee taal aan de situatie. Laat het kind meedenken en stel zoveel mogelijk open vragen.
“Jij wilt weten of je in de bouwhoek mag spelen? Kom we gaan eens kijken. Zie je dat? Er mogen twee kinderen in (wijs op de picto) hoeveel kinderen zie jij?”
Doe dit vaak zodat andere leerlingen uit de groep dit zien en na kunnen doen wanneer zij de leerling niet begrijpen. Maak dit bespreekbaar, elkaar leren helpen is een belangrijk onderdeel bij ieder groep toch?
Laat het kind nog steeds weinig taal horen? Geef eens een handpop tijdens kringgesprekjes of kleine kringactiviteiten, waarmee de leerling misschien wat meer vrijuit durft te spreken.
Belangrijk: Spreek zelf duidelijk en altijd met je gelaat gericht naar de leerling.
Benoem zoveel mogelijk wat goed gaat, benoem ook waarbij je wilt helpen.
.
Tenslotte:
Voor ieder groep met taalzwakke kinderen of leerlingen met een TOS de volgende tips:
- Lees veel voor en laat hierbij de prenten uitgebreid zien (eventueel via het digibord).
- Laat je mondbeeld zien wanneer je spreekt, articuleer duidelijk, kijk de leerling zoveel mogelijk aan als je spreekt.
- Gebruik (vaste) gebaren en mimiek wanneer je spreekt. (Aanvullen met NmG of spreekbeeld?)
- Gebruik voorwerpen, plaatjes of ander materiaal om het verhaal extra steun te geven. (Bijvoorbeeld een echte emmer (met gat) bij het boek “een gat in mijn emmer”.
- Controleer of een instructie of een woord is begrepen door het hem of haar zelf te laten gebruiken of na te laten vertellen.
- Pas je eigen taalaanbod aan in kortere zinnen met extra visuele ondersteuning.
- Geef het kind tijd om de aangeboden taal te verwerken. Las hiervoor extra pauzes in, denktijd, benoem dit ook zo. (Beurtstokjes werken hier goed voor.)
- Gebruik veel complimentjes en maak grapjes om het kind een veilig gevoel te geven.
- Ga veel praktisch aan de slag, doe veel voor, en geef de ruimte om samen dingen te doen met anderen.
Wil je meer lezen over praktische tips, TOS of tips voor ICT en taal?
Word dan lid van het Digitaalspeciaalnieuws zodat je steeds op de hoogte bent van nieuwe aanvullingen op deze site.
Of kijk eens hieronder bij mijn vorige artikelen over taal en TOS of lees hier verder.
Wil je liever een workshop bijwonen, waarin je ervaringen en tips kunt delen? Kijk dan hier naar mijn aanbod over TOS.
